بررسي تطبيقي رابطه‌ي علم و دين از ديدگاه آيت‌الله مصباح و ايان باربور

The Comparative Studying of the Relations between Science and Religion in Ian Barbour and Mesbah's Perspective

رابطه‌ي ميان علم و دين از دغدغه‌هاي مهم انديشمندان در قرون اخير بوده است. طرح اين مسأله در مغرب‌زمين، به‌صورت جدي از رنسانس آغاز شد و دامنه‌ي آن به همه‌ي كشورهاي جهان، ازجمله كشورهاي اسلامي رسيد. مصباح، فيلسوف و انديشمند اسلامي، بنابر مباني خويش، ازجمله مبناگروي فلسفي همراه با نسبيت معقول، مقبوليت پارادايم به معناي مبناي انديشه، پذيرش تجربه به معناي وحي و الهام شدن به افراد معصوم، پذيرش انحصار در حقانيت همراه با پلوراليسم رستگاري و پلوراليسم رفتاري، پذيرش قواعد عمومي محاوره و تفاهم و پيش‌زمينه‌هاي بايسته و حكمت متعاليه، ديدگاه تعاضد را برمي‌گزيند. باربور نيز كه فيلسوف و فيزيك‌دان مغرب‌زمين است، با تكيه‌ي بر مباني خويش، ازجمله توازي‌هاي روش‌شناختي علم و دين، رئاليسم انتقادي، مقبوليت پاردايم به معناي چارچوب ذهني، تجربه‌ي ديني، پلوراليسم ديني، هرمنوتيك فلسفي و فلسفه‌ي پويشي، ديدگاه تلفيق را انتخاب مي‌كند. آيت‌الله مصباح به تفكيك سطوح معرفت ازلحاظ ارزش‌شناختي، پذيرش چندلايه‌اي‌بودن معرفت، و ضرورت تحليل نظام‌مند پديده‌ها رهنمون مي‌شود، اما باربور در دام نسبيت و شكاكيت گرفتار مي‌آيد.

The relation between science and religion has been one of the most important disturbance of scientists in recent centuries. Expressing thus issue was started in west countries since renaissance seriously and it expanded to all countries even Islamic countries. Mesbah as a philosopher and an Islamic scientist chooses completion idea which is based on his basis; e.g. philosophical foundations with reasonable relativity, paradigm acceptance which means thought basis, experience acceptance which means revelation and inspiration by innocent, monopoly on legitimacy acceptance with salvations pluralism and behavioral pluralism, general rules of conversation acceptance agreement and required backgrounds and transcendent wisdom. Also, Ian Barbour as a philosopher and a western physicist chooses compilation idea which is based on his basis; e.g. science and religion methodology parallelisms, critical realism, paradigm acceptance which means mindset, religious experience, religious pluralism, philosophic hermeneutic and scanning philosophy. Mesbah leads to separate levels of knowledge in case of its value recognizing and to accept that knowledge is multilevel and is necessary to face systematically in phenomena analysis, but Barbour works on relativity.