بررسي و تحليل تأثير و كاربست رويكردهاي غربي در خوانش متن ديني در انديشه‌ي محمد اركون

A Study and Analysis on the Western Approaches Influence and Application in Religious Texts Reading in the Thought of Mohammed Arkoun

محمد اركون (1928-2010م) روشنفكر مسلمان، با هدف بازنگري و دگرديسي در فهم متن ديني و ارائه‌ي راهكارهايي براي برون‌رفت از انحطاط تمدن اسلامي، پروژه‌هاي «نقد عقل اسلامي»، «اسلام‌شناسي كاربردي» و سرانجام، طرح «عقل سنجش‌گراي آينده‌نگر» را مطرح كرد. طرح‌واره‌ي اصلي وي، همان نقد عقل اسلامي است؛ اما روش‌شناسي رسيدن بدان، اسلام‌شناسي‌كاربردي است. پروژه‌هاي اركون يكي از نخستين پروژه‌هاي جهان اسلام-عرب است كه براساس رويكردهاي جديد غربي، به خوانش متن ديني پرداخته‌اند. روش تحقيق و پرسش‌ها: اين مقاله با رويكردي توصيفي-تحليلي به بررسي تأثير و كاربست رويكردهاي غربي در خوانش متن ديني در انديشه‌ي محمد اركون مي‌پردازد. پرسش‌هاي مدنظر اين پژوهش عبارت‌اند از: مهم‌ترين رويكردهاي كاربردي اركون براي خوانش متن ديني چيست؟ هدف اركون از كاربست رويكردهاي مختلف غربي براي خوانش متن ديني چيست؟ رويكردهاي موردتوجه اركون در پروژه اسلام‌شناسي كاربردي چيست؟ از اهداف اين پژوهش، بررسي رويكردهاي غربي موردتوجه اركون در زمينه‌ي خوانش متن ديني و بررسي تأثير و كاربست مصداقي رويكردهاي غربي در پروژه‌ي اسلام‌شناسي كاربردي اركون است. يافته‌ها: پروژه‌هاي اركون، به‌ويژه اسلام‌شناسي‌كاربردي، دربرگيرنده‌ي مجموعه‌اي از رويكردهايي همچون ساختارگرايي، تبارشناسي، پساساختارگرايي، هرمنوتيك و... است. اهداف وي از كاربست رويكردهاي مختلف غربي عبارت‌اند از: ارائه‌ي يك روش‌شناسي فعال و توانا در زمينه‌ي خوانش انتقادي متن ‌ديني، گسست ‌قطعي از نگاه جزم‌گرايانه و شرق‌شناسانه و جايگزين‌سازي اين مطالعات با مطالعات مبتني بر روش‌هاي پوزيتيويستي و فيلولوژي سنتي. ازميان همه‌ي رويكردهاي كاربردي اركون در زمينه‌ي خوانش متن ‌ديني، سه رويكرد نمود بسياري در انديشه‌ها و پروژه‌هاي وي دارند: نخست، رويكرد زباني-نشانه‌شناسي براي بررسي عصرتأسيسي؛ دوم، رويكرد ديرينه‌شناسي فوكويي براي خوانش انديشه‌ي مدرن معاصر اسلام-عرب؛ سوم، تحليل تاريخي-جامعه‌شناسي براي مطالعه‌ي اسلام (به‌مثابه‌ي يك پديده‌ي اجتماعي) و رويدادهاي تاريخ اسلام پس از پيامبر(ص).

Mohammad Arkoun (1928-2010) Muslim intellectual, offered "Islamic Criticism" projects, "Applied Islamology" and finally the "Critical Rational Future" project "Negar" with the aim of reviewing and transforming the understanding of the religious text and offering solutions to overcome the decline of Islamic civilization. His main scheme is the critique of Islamic reason, but the methodology is Applied Islamology. Arkoun projects are one of the first projects in the Islamic-Arab world, which have read the religious text based on new Western approaches. Research Methods and Questions: This study uses a descriptive-analytical approach to examine the impact and application of Western approaches in religious texts reading in the thought of Mohammad Arkoun. The questions considered in this research are: What are the most important practical approaches of Arkoun in religious texts reading? What is Arkoun 's aim using different Western approaches to read religious texts? What are Arkoun 's approaches in the Applied Islamology project ? The aims of this research is to study the Western approaches considered by Arkoun in the field of religious texts reading and to examine the impact and application of Western approaches in the Applied Islamology project of Arkoun. Findings: Arkoun projects in particular Applied Islamology include a set of approaches such as structuralism, genealogy, poststructuralism, hermeneutics, etc. His ultimate aim in applying various Western approaches is to provide an active and capable methodology for critical of religious texts reading, definite break from dogmatic and Orientalist perspectives and also to replace these studies with studies based on positivist methods and traditional philology . Among all practical approaches of Arkoun in the field of reading religious texts, there are three approaches that have many manifestations in his thoughts and projects: First, the linguistic-semiotic approach to the study of the foundational age, second, Foucault's paleontological approach to read contemporary Islamic-Arab modern thought and third, Historical-Sociological Analysis for the study of Islam as a social phenomenon and the Events of the history of Islam after the Prophet (PBUH).