نقد پارادايمي نظريه‌هاي جامعه‌شناسان ديني درباره خاستگاه دين با رويكرد اسلامي

Theories of Sociologists of Religion on the Origin of Religion with an Islamic Approach (A Paradigm Critique)

تحليل جامعه‌شناختي خاستگاه دين، يكي از حوزه‌هاي مطالعات برون‌ديني است كه دستاوردهاي آن معمولاً در تقابل با انديشه‌هاي درون‌ديني انگاشته مي‌شود. مسئله پژوهش فرارو ارزيابي يافته‌هاي جامعه‌شناسان دين از منظر انديشه ديني است. در اين راستا با روش توصيفي ـ تحليلي محورهاي اصلي برخي از انديشه‌هاي جامعه‌شناختي ديني را طبق مباني قرآن و حديث ارزيابي كرده است. يافته‌هاي تحقيق حاكي از اين است كه بنيادي‌ترين دغدغه‌هايي كه جامعه‌شناسان را در عصر مدرن به تقابل با دين كشانده، بر سه محور پارادايمي هستي‌شناختي مادي‌گرايانه، معرفت‌شناختي حسي وحي‌گريزانه و انسان‌شناختي تطور تكامل گرايانه بنا شده است. از منظر ديني، غيب خود بخشي مهم و اصلي از هستي است و عقل خود حجتي درون‌ديني است و انسان و دين نيز محصول تطور نيستند بلكه هر دو داراي حقيقتي غيبي و متعالي و تنزل ‌يافته از عالم معنا هستند.

Sociological analysis of the origin of religion is one of the fields of extra-religious studies, the achievements of which are usually considered in opposition to intra-religious ideas. The problem of research is the evaluation of the findings of sociologists of religion from the perspective of religious thought. In this regard, with a descriptive-analytical method, the main axes of some religious sociological ideas have been evaluated according to the principles of Quran and Hadith. The research findings indicate that the most fundamental concerns that have led sociologists in the modern age to confront religion are based on the three axes of materialistic ontological paradigm, anti-revlational sensory epistemology and evolutionary anthropology. From a religious point of view, the unseen itself is an important and essential part of existence, and the intellect itself is an intra-religious argument; as understood in the study, man and religion may not be taken as a product of evolution. Rather, they both originate from the unseen and immaterisl world.