پديد آورندگان :
صالحي، سميه دانشگاه اراك - دانشكدۀ هنر - گروه فرش، اراك، ايران , رشادي، حجت اله دانشگاه اراك - دانشكدۀ هنر - گروه صنايع دستي، اراك، ايران , نوروزي، حسين دانشگاه اراك - دانشكدۀ هنر - گروه فرش، اراك، ايران
كليدواژه :
فرش , فراهان , نمادهاي خورشيد , ترنج خورشيدي
چكيده فارسي :
بيان مسئله: هريك از فرش‌هاي مناطق مختلف ايران مي‌توانند در پس نقوش خود حامل پيام، مفهوم و يا نمادي باشند كه كشف آن بر فهم اصالت و اثبات ارزش‌هاي تاريخي، فرهنگي و آييني نقوش فرش ايران تأكيد خواهد كرد. فرش‌هاي استان مركزي از جمله فرش‌هاي مشهور ايران هستند و يكي از فرش‌هاي اصيل اين استان، فرش «ترنج خورشيدي فراهان» است كه كمتر مورد توجه قرار گرفته است.
هدف پژوهش: معرفي فرش ترنج خورشيدي فراهان و واكاوي نمادهاي خورشيدي در اين قالي و كشف ارتباط مفهومي و نسبت ويژۀ آن با تقدس خورشيد است.
روش پژوهش: در جست‌وجوي اين ارتباط مفهومي، در اين پژوهش كه از نوع كيفي و توصيفي-تحليلي است، با گذري بر پيشينۀ فرهنگي-تاريخي زادگاه اين فرش يعني كهن‌ديار فراهان، به شناخت جايگاه خورشيد در آيين و فرهنگ گذشتۀ اين سرزمين پرداخته مي‌شود. سپس نمونه‌هايي كه به روش هدفمند معياري از اسناد كتابخانه‌اي و اينترنتي گردآوري شده‌اند برمبناي ساختار و عناصر شاخص بصري، در سه گروه «اصلي»، «گلدان‌دار» و «واگيره‌اي» تقسيم شده است.
نتيجه‌گيري: در جست‌وجوي نگاره‌هاي خورشيدي در اين سه گروه، به عناصري چون «گلدرخت سه‌شاخه»، «خورشيدخانم»، «نيلوفر آبي»، «گل خورشيدي هندسي» و ... دست يافته مي‌شود كه در چهار بخش نمودهاي «انساني»، «جانوري»، «گياهي» و «تجريدي» جاي مي‌گيرند. در نهايت به اعتبار تعدد و تنوع كاربست نگاره‌هاي خورشيدي در انواع اين قالي و ارتباط مفهومي آنها با خورشيد، نقوش اين قالي مي‌تواند حكايت از تقدس خورشيد در گذشتۀ اين سرزمين همانند ديگر مناطق ايران و تجلي آن بر فرش ترنج خورشيدي فراهان داشته باشد.
چكيده لاتين :
Problem statement: Each of the carpets of different regions of Iran can carry a message, concept, or symbol behind their patterns, the discovery of which will accentuate understanding the authenticity and providee the historical, cultural, and ritual values of Iranian rug designs. The carpets woven in Markazi province are among the prominent carpets of Iran; one of the authentic carpets of this province is “Farahan Sun Medallion” rug, to which little attention has been paid.
Research objectives: The primary purpose of this study, which is of a qualitative and descriptive-analytical type, is to analyze the sun symbols in this carpet, to discover the conceptual relationship and its special connection with the holiness of the sun, as well as to introduce Farahan sun medallion rugs.
Research method: To search this connection, by reviewing the cultural-historical background of the place of this carpet, namely the ancient county of Farahan, the importance of the sun in the past rituals and culture of this land was taken into account. Then, the samples purposefully collected from library and the Internet documents, based on the structure and elements of the visual index, were divided into three categories: main, vase-pattern and Vagirei (recurring patterns).
Conclusion: In quest of sun motifs in these three categories, elements such as the three-branched flower tree, the lady sun, the lotus, the geometric sun flower, etc. can be realized, which are classified as human, animal, plant and abstract. Finally, due to the multiplicity and variety of the usage of sun motifs in this type carpet and its conceptual connection with the sun, the patterns of this carpet can indicate the holiness of the sun in the history of this area as well as other regions of Iran and the manifestation of this concept on Farahan sun medallion rugs.
