تبيين تأثير انديشه‌هاي نو‌گرايانه بر فرآيند معماري به سبك مدرن بين‌المللي در ايران و ازبكستان

بيان‌مسئله: در دورۀ پهلوي دوم بعد از خارج‌شدن معماري تاريخي ايران از گردونۀ رقابت، تمامي عرصه شهرهاي كشور در موقعيت نوسازي قرار مي‌گيرند. همچنين در اين دوران در ازبكستان نيز تحولات ‌متعددي تحت فرآيندهاي مدرنيزاسيون شوروي صورت مي‌گيرند. از اين‌رو به نظر مي‌رسد معماري سبك مدرن بين‌المللي شكل‌گرفته در ايران و ازبكستان داراي شباهت‌ها و تفاوت‌هايي باشد. هدف‌پژوهش: شناخت چگونگي ورود و شكل‌گيري سبك مدرن بين‌المللي و نحوه تأثير‌گذاري آن بر شيوه‌هاي معماري در كشورهاي ايران و ازبكستان است تا به اين سؤالات پاسخ داده‌ شود: آيا جريانات فكري، سياسي و اجتماعي نو‌گرا در كشور‌هاي ايران و ازبكستان بر فرآيند معماري و ساختمان‌سازي در اين دو كشور و ورود سبك مدرن بين‌المللي تأثيرگذار بوده‌اند؟ معماري سبك بين‌المللي در ايران و ازبكستان داراي چه ساختار، ماهيت و وجوه تفاوت و شباهت‌هايي بوده ‌است؟ روش ‌پژوهش: اين پژوهش به صورت تطبيقي و با رويكردي كيفي به كمك مطالعات اسنادي و ميداني صورت گرفته ‌است كه از روش‌تحقيق تاريخي-تفسيري در بخش گردآوري مباني ‌نظري تاريخي و روش‌ تحقيق توصيفي-تحليلي در زمينۀ تحليل آثار معماري استفاده شده‌است. جامعه آماري بناهايي هستند كه به سبك معماري مدرن بين‌المللي در ايران و ازبكستان در دورۀ پهلوي ‌دوم ساخته شدند و جامعۀ نمونه شامل آن تعداد از بناهايي است كه در بازۀ زماني مشابه (از نظر سال ساخت) قرار‌دارند و از نظر شباهت‌هاي عيني و عملكردي داراي قرابت‌هاي سبك‌شناسانه هستند. نتيجه‌گيري: نتايج حاصل از پژوهش نشان مي‌دهند كه مؤلفه‌هاي سبك مدرن بين‌المللي در هر سه بعد عيني، عملكردي و كالبدي در دو كشور به‌صورت مشابه تجلي يافته‌اند و ظهور مؤلفه‌هاي عيني، نسبت به دو مؤلفۀ ديگر شاخص‌تر بوده است اما ازبكستان در سال‌هاي (1971-1983 م.) سعي در بازيابي ريشه‌هاي تاريخي خود داشته‌ است كه نمونۀ بارز دستيابي به سبك ملي‌گرا را مي‌توان در تزئينات و طرح‌هاي دوران‌اسلامي به‌كار‌ گرفته‌شده در نماي ساختمان‌هاي ساخته شده در اين دوران مشاهده كرد.

Problem Statement: As the classical Iranian architecture went out of fashion during the Second Pahlavi Era, Iranian cities were poised for renovation. In the same period, the Soviet modernization campaign in Uzbekistan led to major developments in the country. In this light, International Style architecture emerging in the two countries appears to have some similarities and differences. Research Objective: This study aims to discover how the International Style was introduced, developed, and affected the architecture and construction practices in Iran and Uzbekistan to answer the following questions: Have modernist intellectual, political, and social movements in Iran and Uzbekistan influenced architecture and construction and the introduction of the modernist International Style in the two countries? What is the nature and structure of International Style architecture in Iran and Uzbekistan, and what are their similarities and differences? Research Method: The present work is a comparative study and adopts a qualitative approach based on documentary and field studies. Historical–theoretical foundations were gathered by the interpretive historical method, and architectural works were analyzed by a descriptive–analytical approach. The statistical population consists of International Style buildings constructed in Iran and Uzbekistan during the Second Pahlavi Era, and the sample comprises structures belonging to the same period (construction year) that share stylistic physical and functional similarities. Conclusion: The results are suggestive of the objective, functional, and physical manifestation of the modernistic International Style components in both countries, but objective components appear more accentuated. Uzbekistan, however, displayed an attempt to restore its historical roots from 1971 to 1983, which is reflected in the nationalistic style of architecture materialized in the Islamic decorations of the building façades dating back to this period.