كنش‌پذيري و كنشگري زنانِ رمان طوبا و معناي شب

در رمان طوبا و معناي شب، رويارويي سنت و تجدد در تاريخ معاصر ايران در نسبت با وضعيت و موقعيت زنان، مركز توجه قرار گرفته است. در اين مقاله، شخصيت‏هاي زن اين رمان و به خصوص شخصيت اصلي آن يعني طوبا از منظر عامليت و كنشگري يا انفعال و كنش‏پذيري در تعامل با سنت تحليل شده‏اند و نشان داده‏ايم كه در جريان رشد زن، ميل به خودمختاري سوژه و كنشگري در وجود او از طريق فرايندهاي آموزش و تنبيه سركوب مي‏شود. اين مقاله به حوزه تحليل انتقادي گفتمان تعلق دارد. در اينجا آراء سيمون دوبووار در كتاب جنس دوم، مبناي نظري قرار گرفته و تحليل‏هاي متني به روش زبان‏شناسي نقش‏گرا انجام شده است. يافته‏هاي مقاله نشان مي‌دهد در اين رمان جفت تقابلي كنشگري (عامليت) و كنش‏پذيري (انفعال)، در تناظر با دوگانه سنت و تجدد بازنموده شده و فرايندي كه بووار آن را «انفعالِ آموخته» مي‏نامد، توسط عاملان سنت، در نهادهاي اجتماعي مختلف كه مهم‏ترين آنها خانواده است، در وجود زن از كودكي نهادينه مي‏شود. همچنين، تحليل‏هاي متني گوياي آن است كه اين انفعال به بهترين وجه در سطح زبان متن نيز تجلي يافته است.