بررسي پايداري عملكرد دانه لاين‌هاي اميدبخش كنجد با استفاده از روش‌هاي مختلف پارامتري و ناپارامتري

تجزيه‌ و تحليل اثر متقابل ژنوتيپ و محيط با استفاده از روش‌هاي مختلف آماري در اصلاح‌نباتات اهميت زيادي دارد. به‌منظور بررسي پايداري عملكرد دانه لاين‌هاي اميدبخش كنجد با استفاده از معيارهاي مختلف پارامتري و ناپارامتري، آزمايشي با ۱۳ لاين اميدبخش كنجد به‌همراه رقم شاهد اولتان در سه منطقه كرج، مشهد و مغان در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار تكرار در طي دو سال 1395 و 1396 انجام يافت. تجزيه واريانس مركب داده‌هاي عملكرد لاين‌هاي اميدبخش كنجد نشان داد كه اثر ژنوتيپ و اثر متقابل ژنوتيپ × سال × مكان در سطح احتمال يك درصد بر عملكرد دانه معني‌دار بود. محيط كرج-96بيشترين ميانگين عملكرد دانه ژنوتيپ‌ها با 1346 كيلوگرم در هكتار و محيط مشهد-96 كمترين عملكرد دانه ژنوتيپ‌ها با 1001 كيلوگرم در هكتار را به خود اختصاص دادند. بيشترين و كمترين ميانگين عملكرد دانه در بين ژنوتيپ‌ها در تمامي محيط‌هاي آزمون به‌ترتيب مربوط به لاين G6 با 1444 كيلوگرم در هكتار و لاين G12 با 762 كيلوگرم در هكتار بود. نقشه ‌حرارتي به‌همراه تجزيه خوشه‌اي، هم ژنوتيپ‌ها و هم پارامترهاي پايداري را به سه گروه تقسيم كرد. بر اين ‌اساس، ژنوتيپ G12 در گروه اول، ژنوتيپ‌هاي G8، G7، G3، G1 و G13 در گروه دوم و بقيه ژنوتيپ‌ها به‌همراه رقم شاهد اولتان در گروه سوم بودند. ژنوتيپ‌هاي گروه دوم با داشتن بالاترين رتبه در اكثر معيارهاي پايداري نسبت به ساير ژنوتيپ‌ها پايدار بودند و از بين آن‌ها ژنوتيپ‌هاي G1، G8 و G3 به‌ترتيب با ميانگين عملكرد دانه 1417، 1398 و 1291 كيلوگرم در هكتار و بالاتر از متوسط عملكرد تمام ژنوتيپ‌ها، انتخاب و قابل توصيه در مناطق مورد آزمون بودند.