نقد ادبي و مطالعات ميان‌رشته‌اي در ايران؛ با نگاهي به كتاب «نظريه و نقد ادبي: درسنامه‌اي ميان‌رشته‌اي»

كتاب نظريه و نقد ادبي: درسنامه‌اي ميان رشته‌اي نوشتۀ حسين پاينده به‌عنوان كتاب درسي دانشگاهي براي درس نظريه‌ها و نقد ادبي در دورۀ كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي (براي همۀ گرايش‌ها) در دو جلد نخستين بار در سال 1397 در انتشارات سازمان مطالعه و تدوين (سمت) منتشر شد. با توجه به اهميت جهاني مطالعات ميان‌رشته‌اي در ادبيات طي چند دهۀ اخير و نياز مبرم به چنين مطالعاتي در ادبيات فارسي، در اين مقاله ميزان و نحوۀ كاربست رويكردهاي ميان‌رشته‌اي در كتاب يادشده بررسي شده است. بر اين اساس با روشي تاريخ‌نگارانه و توصيف و تحليل، تاريخچه‌اي از نظريه و نقد ادبي در غرب و سپس در ايران به دست داده‌ايم. اين موضوع در برنامه‌هاي رسمي دانشگاه‌هاي ايران نيز ارائه شده است. پس از تبيين دورۀ رواج گفتمان نقد ادبي در ايران، شكل و ساختار كتاب بررسي شده است. در بخش بررسيِ محتواي كتاب، ضمن برشمردن مهم‌ترين مؤلفه‌ها، نسبت مباحث آن با وضعيت كنوني نظريه و نقد ادبي در غرب و ايران توضيح داده شده و مطالب آن از جهت انطباق با مطالعات ميان‌رشته‌اي در ادبيات فارسي در كانون توجه قرار گرفته است. بر اساس يافته‌هاي اين مقاله، مي‌توان ادعا كرد انتشار كتاب نظريه و نقد ادبي: درسنامه‌اي ميان رشته‌اي، ضمن حفظ پيوند با نظريه‌هاي ادبي، نشان‌دهندۀ گسست از اين نظريه‌ها و عطف توجه به مطالعات ميان‌رشته‌اي در ادبيات فارسي است و انتشار آن در جايگاه كتاب درسي دانشگاهي را مي‌توان چرخشگاهي در مطالعات ادبيِ دانشگاهي در ايران دانست.