در بارۀ سه رسالۀ هندسي فارسي از مجموعۀ خطي شمارۀ 772 كتابخانۀ ملي پاريس

مجموعۀ نسخه خطي شمارۀ 772 كتابخانۀ ملي پاريس حاوي رساله‌هاي متعدد علمي است كه هر كدام از ارزش خاصي برخوردارند. از ميان رساله‌هاي اين مجموعه، ترجمۀ فارسي رسالۀ مايحتاج اليها الصناع من العمال الهندسيه يا كتاب النجاره  از بوزجاني و رسالۀ في تداخل الشكال المتشابهه والمتوافقه از مؤلفي ناشناخته، مورد توجه پژوهشگران تاريخ علم دورۀ اسلامي بوده‌اند. به نظر مي‌رسد تمامي رساله‌هاي اين مجموعه به كتابت ابواسحاق بن عبداللّه كوبناني يزدي و برخي نيز ترجمه يا تأليف او باشد. با توجه به آثار كوبناني تاريخ فعاليت علمي او بين سال‌هاي 845 تا 886 هجري قمري تخمين زده مي‌شود، با اين حال آراء متعددي در بارۀ زمان نوشته شدن اين مجموعه وجود دارد كه در مقاله به آن‌ها اشاره شده است. اهميت رساله‌هاي رياضي اين مجموعه از اين نظر است كه گزارشي از رسالات رياضي فارسي تأليف شده يا ترجمه شده از عربي تا آن دوران به دست مي‌دهد. در مقالۀ پيش رو محتواي سه رسالۀ هندسي فارسي از اين مجموعه بررسي مي‌شود كه از لحاظ مطالعۀ تاريخ رساله‌هاي هندسي فارسي اهميت دارد. سه رسالۀ متوالي با موضوع هندسه در اين مجموعه وجود دارد كه نحوۀ نگارش آنها به گونه‌اي است كه مستقل به نظر مي‌رسند. اين سه رسالۀ پياپي فاقد عنوان‌اند و در اين مقاله با اين عناوين معرفي مي‌شوند: مختصر در علم مساحت (برگ‌هاي 65پ69پ)؛ كتاب مساحت (برگ‌هاي 70پ89پ)؛ رساله در اصلاح اهل مساحت (برگ‌هاي 90پ100ر). متن مصَحَح رسالۀ اول با عنوان «مختصر در مساحت» ارائه شده است و دشواري‌هاي رياضي او بيان شده است. تلاش نويسندگان براي پيدا كردن اصل يا نسخه‌اي مشابه «مختصر در مساحت» به نتيجه‌اي نرسيد، اما در بارۀ دو رسالۀ ديگر مشخص شد كه آن‌ها با لب الحساب از علي بن يوسف، منازل السبعِ از بوزجاني، البديع في الحساب از كرجي و غنيه الحُساب في علم الحساب از احمد بن ثبات همامي واسطي پيوندهايي دارند؛ لذا با بررسي  شباهت‌ها و تفاوت‌هاي اين رسالات سعي شده تا نظريه‌اي دربارۀ ارتباط ميان آن‌ها و چگونگي راه يافتن آن‌ها به نسخه پاريس ارائه شود.