تأثير رژيم‌هاي مختلف آبياري و كود نيتروژن بر عملكرد، اجزاي عملكرد و محتواي عناصر ريزمغذي برنج قهوه‌اي و سفيد دو رقم هاشمي و گيلانه

The Effects of Different Irrigation Regimes and N Fertilizer on Yield, Yield Components and the Content of Micronutrients in Brown and White Rice (cv. Hashemi and Gilaneh)

به­ دليل محدوديت در فراهمي آب در زراعت برنج، از خشك و تر كردن تناوبي به جاي غرقاب­ نمودن دايمي جهت كاهش مصرف آب در شاليزارها استفاده مي­گردد. بدين منظور با هدف بررسي تاثير روش­ هاي مختلف آبياري و مقادير كود نيتروژن بر عملكرد و محتواي عناصر ريزمغذي برنج قهوه ­اي و سفيد در دو رقم هاشمي و گيلانه در سال­هاي زراعي 96-1395 و 97-1396 به­ صورت كرت­هاي دو بار خرد شده بر پايه طرح بلوك­هاي كامل تصادفي با سه تكرار در رشت اجرا گرديد. تيمارهاي آبياري غرقاب، آبياري با فاصله 7 روز و 14 روز در كرت اصلي، مصرف 50، 75 و 100 گيلوگرم در هكتار كود نيتروژن در كرت فرعي و ارقام هاشمي و گيلانه در كرت فرعي فرعي قرار داده شدند. نتايج نشان داد كه اثر سال بر عملكرد و تعداد خوشه در مترمربع معني­دار شد. برهمكنش سه عامل مورد مطالعه بر عملكرد در سال 1396 و 1397، تعداد خوشه در مترمربع در سال 1396، و محتواي عناصر ريزمغذي دانه از نظر آماري معني­دار گرديد. افزايش فاصله آبياري تعداد خوشه در مترمربع، تعداد دانه در خوشه، وزن هزار دانه و عملكرد شلتوك را كاهش داد، در حالي كه مصرف 75 و 100 كيلوگرم در هكتار كود نيتروژن اين صفات را در هر سه سطح آبياري در مقايسه با سطح 50 كيلوگرم در هكتار كود نيتروژن افزايش داد. برتري عملكرد و تعداد دانه در خوشه و تعداد خوشه در مترمربع بالاتري را در رقم گيلانه نسبت به هاشمي در هر سه سطح آبياري نشان داد. افزايش فاصله آبياري بر محتواي عناصر ريزمغذي در برنج قهوه اي و سفيد افزود. دو سطح كودي 75 و 100 كيلوگرم در هكتار نيز اين صفات را نسبت به سطح ديگر كود نيتروژن افزايش دادند. در آبياري با فاصله 14 روز و مصرف 100 كيلوگرم در هكتار كود نيتروژن بيش­ترين محتواي Zn، Cu، Fe و Mn در برنج قهوه ­اي و سفيد مشاهده شد. مصرف 100 كيلوگرم در هكتار كود نيتروژن در هر دو رقم توانست در هر سه سطح آبياري، عملكرد كمّي و كيفي دانه را در مقايسه با دو سطح ديگر كود نيتروژن افزايش دهد و سطح مناسبي از كود براي تعديل اثرات مضر افزايش فواصل آبياري باشد.

Due to the limit of water availability in rice fields, alternate wetting and drying irrigation are used instead of continuous submergence to reduce water consumption in rice fields. Therefore, this study was conducted to evaluate the effects of different irrigation regimes and N fertilizer rates on yield, and the content of micronutrients in brown and white rice at Rashat during cropping seasons of 2016-2017 and 2017-2018. Experiment was arranged in split plot based on complete randomized block design with 3 replications in which water regimes continuous submergence (I1), 7 (I2) and 15 (I3) day interval irrigation were asseigned as main factor and nitrogen fertilizer levels (50 (N1), 75 (N2), and 100 (N3) kg.ha-1) as sub factor, and cultivars, Gilanh (C1) and Hashemi (C2) as sub sub factor. Results showed that the effect of year on yield and number of panicle per m2 was significant. The interaction of different irrigation treatments and N fertilizer and cultivar on the number of panicle per m2 in 2017, yield in 2017 and 2018, and micronutrient content were significant. Increasing the irrigation intervals decreased number of panicle per m2, number of seed per panicle, weight of 1000 grain, and yield, while the consumption of 75 and 100 kg.ha-1 of nitrogen fertilizer increased these traits in all three irrigation treatments compared to the level of 50 kg.ha-1 of nitrogen fertilizer. Gilaneh in all irrigation treatments showed higher yield, number of panicle per m2, and number of seed in panicle. Also, increasing of the irrigation intervals increased the content of micronutrients in brown and white rice seeds. The consumption of 75 and 100 kg.ha-1 of nitrogen fertilizer increased these traits as compared to the other levels of nitrogen fertilizers. The highest content of Zn, Cu, Fe, and Mn was observed in brown and white rice at irrigation interval at 14 days and 100 kg.ha-1 nitrogen fertilizer application. The consumption of 100 kg.ha-1 of nitrogen fertilizer increased the quantitative and qualitative grain yield of both cultivars as compared to the other two levels of nitrogen fertilizer and to irrigation regimes. Proper level of fertilizer would compensate the adverse effects of increasing irrigation intervals.