مطالعه تطبيقي مباني شخصيت حقوقي دولت در انديشه سياسي هابز و ملامحمدباقر سبزواري

A Comparative Study on the Foundations of the State’s Legal Personality in the Political Thought of Hobbes and Mohammad Bagher Sabzevari

تفكرات سياسي شيعه در قرن شانزدهم ميلادي با ظهور دولت صفوي و شرايط جديد پيش­رو، خود را با پرسش هاي بسياري روبه­ رو ديد كه مهم ترين آن حضور سلطان شيعه اما غيرمعصوم بر مسند قدرت بود. روضه الانوار عباسي اثر محقق سبزواري از جمله آثاري است كه در تلاش براي پاسخ به اين پرسش­هاي جديد نگاشته شده و حاوي مهم ­ترين نظريات محقق سبزواري در مورد طبيعت انسان، جامعه و چگونگي اداره آن است. اين مقاله بر آن است با مطالعه يكي از مهم­ترين آثار دوران صفوي يعني روضه الانوار با يكي از مهم­ترين كتاب هاي هم روزگار آن يعني لوياتان اثر توماس هابز به اين پرسش پاسخ دهد كه چرا با آن­كه هابز و محقق سبزواري تقريباً انديشه­اي يكسان در مورد طبيعت انسان و جامعه داشته ­اند، راه حلي متفاوت براي اداره جامعه و دوام حكمراني در آن پيشنهاد مي كنند. نگارندگان معتقدند شرايط زماني و اجتماعي متفاوتي كه آن دو در آن مي زيسته ­اند موجب شده كه هابز، دولت به مثابه يك انسان مصنوع را راه­ حل دوام حكمراني جامعه بداند، حال آن­كه محقق سبزواري، با ايجاد مفهوم امام غيراصل به دنبال اتصال پادشاه صفوي با امام ناميرا و تضمين دوام حكمراني باشد. براي هدف اين مقاله، در مطالعه آثار اين دو نويسنده از نسخ خطي استفاده و روش كتابخانه ­اي، توصيفي و تحليلي به كار بسته شده است.

By the establishment of Safavid state and new conditions ahead, Shi’a political thought in 16th century saw itself faced with numerous questions the most significant of which was the presence of Shi’a but non- masūm king on the throne. Rozat-al-Anwar Abbasi by Mohammad Bagher Sabzevari's is among the works which is written for answering these questions including Mohaghegh Sabzevari’s main ideas as to human being’s nature, society and the way for governing it. This article, through studying one of the most significant works of Safavid era e.g. Rozat-al-Anwar Abbasi and one of its most important contemporaneous works e.g. Leviathan written by Thomas Hobbes, aims at answering this question that why despite the fact that Hobbes and Mohaghegh Sabzevari almost share the same view as regards human being’s nature and the society, propose different solutions for governing the society and permanence of governance? The authors maintain that the different time and social conditions in which they lived have led Hobbes to consider the state as an artificial human as the solution for the permanence of society’s governance, while have induced Mohaghegh Sabzevari to follow connecting Safavid king to immortal Imam and ensuring the permanence of governance through creating the notion of non-original Imam. For the purpose of this article, in studying the works of these two writers, the manuscripts are used and the library-based, descriptive and analytic method is employed.