بررسي تغييرات نوسانات سطح آب زيرزميني در حوضه آبريز هليل رود جيرفت

دشت جيرفت با اقليم خشك و نيمه‌خشك يكي از دشت‌هايي است كه با افزايش برداشت چشمگير آب زيرزميني در سال‌هاي اخير روبرو بوده است. هدف از اين مقاله ارزيابي اثرات بارندگي و شرايط اقليمي بر نوسانات سطح آب زيرزميني دشت جيرفت است. براي اين منظور از داده هاي بارندگي 6 ايستگاه باران‌سنجي و تبخيرسنجي در طول دوره 95-1370 استفاده شد و با روش تيسن بندي و استفاده از داده‌هاي ماهواره Chirps مقدار متوسط بارندگي دشت محاسبه گرديد. نتايج نشان داد همبستگي پيرسون بين بارش و سطح آب زيرزميني 0.23 است. براي يافتن اثرات خشك‌سالي و ترسالي بر سطح آب زيرزميني، از شاخص بارندگي استانداردشده (SPI) استفاده شد. نتايج تحليل‌ها به‌صورت سري زماني متوالي نشان داد كه، SPI با مقياس زماني بلندمدت 7 ماهه از همبستگي بيشتري (0.35) با هيدروگراف سطح آب زيرزميني دشت برخوردار است. بررسي داده‌هاي هيدروگراف دشت جيرفت در دوره آماري 95 1381 نشان داد كه در اين مدت سطح آب زيرزميني به ‌اندازه 8.65 متر افت داشته و ميزان متوسط افت سالانه 0.61 متر مي باشد. همچنين نتايج نقشه هاي پهنه بندي به روش كريجينگ در دوره‌هاي زماني 5 ساله نشان داد كه بخش هاي جنوبي و مركزي دشت داراي افت سطح آب زيرزميني بيشتري هستند. در ادامه با استفاده از تحليل خوشه‌اي وارد، دشت جيرفت به چهار خوشه تقسيم شد كه براي خوشه 1 پيزومتر كلرود، خوشه 2 پيزومتر ساغري، خوشه 3 پيزومتر كُنارصندل و خوشه 4 پيزومتر چهره آباد انتخاب شدند. همبستگي بارش متوسط در هر خوشه با نوسانات سطح آب زيرزميني با پيزومترهاي منتخب آن خوشه به ترتيب كلرود (0.51=r)، ساغري (0.37=r)، كنارصندل (0.38=r) و چهره آباد (0.55=r) به دست آمد. با توجه به افت شديد سالانه و اضافه برداشت از دشت چنانچه اقدام جدي و مؤثري در اين زمينه صورت نگيرد، اين دشت در آينده نه‌تنها با تشديد پيامدهاي زيست‌محيطي، بلكه با مشكلات اقتصادي و اجتماعي نيز مواجه خواهد ‌شد