اصول حاكم بر رفتار با قربانيان مخاصمات مسلحانه از نگاه اسلام و حقوق بين‌الملل بشردوستانه؛ با تأكيد بر وضعيت زندانيان جنگي و بازداشت شدگان

Principles Governing the Treatment of Victims of Armed Conflicts from the Perspective of Islam and International Humanitarian Law: With Emphasis on the Status of Prisoners of War and Detainees

از نگاه حقوق بين‌الملل بشردوستانه، هدف هر يك از طرفين مخاصمه مسلحانه تنها بايد تضعيف نيروهاي دشمن و خارج كردن آن­ها از صحنه مبارزه باشد. برا ين اساس، اصولي چند به منظور هدايت و كنترل اقدامات نظامي، شيوه‌ها و رفتارهاي جنگي طرف‌هاي مخاصمه و چگونگي رفتار با افراد و گروه‌هاي گرفتار در دست دشمن، شكل گرفته ‌است. آنچه در جامعه بين‌المللي، پس از گذشت قرن‌ها پذيرفته شده و حقوق جنگ را به حقوق بشردوستانه متحول ساخته، در اسلام از ابتدا مورد تأكيد بوده و به‌رغم برخي ادعا‌ها و رفتارهاي انحرافي و افراطي، در منابع، سيره و آموزه‌هاي متعالي اسلام اصولي قابل استنباط است كه پاي‌بندي به آن­ها مي‌تواند در بهبود وضعيت قربانيان جنگ و پاسداشت كرامت و ارزش انساني آنان نقشي تحول‌آفرين داشته باشد. بازخواني اين اصول به ­ويژه در شرايط ظهور برخي گروه‌هاي افراطي و رفتارهاي خشونت‌آميز برخي جنگجوياني كه خود را منتسب به اسلام معرفي مي‌كنند، ضرورتي تازه يافته است. اين اصول شامل اصول مشترك با حقوق بين‌الملل بشردوستانه و اصول خاص نظام حقوقي و اخلاقي اسلام است. پژوهش حاضر تحليل و بررسي اصول مشترك در اسلام و حقوق بين‌الملل بشردوستانه را عهده‌دار شده كه خود نشان از نقش تعاليم اسلام در پيدايش و تحول اصول يادشده دارد؛ اما تبيين اصول رفتاري خاص اسلام در حمايت از قربانيان مخاصمات مسلحانه، پژوهشي ديگر را مي‌طلبد.

From the perspective of international humanitarian law (IHL), the main purpose of parties to an armed conflict shall be exclusively weakening the enemy’s forces and repelling them out of the battlefield. Accordingly, several principles are formed aimed at controlling military activities, means and ways of war of the parties to the conflict and their treatment of the individuals and groups caught by the adversary. What has been accepted by international community after several centuries and has transformed the law of war into humanitarian law, has been reaffirmed by Islam from the beginning. Furthermore, in spite of some diversionary and extremist claims and conducts, there are some principles derivable from sources, tradition and transcendental teachings of Islam complying with which can play a transformational role in improving the status of war victims and preserving their human dignity and value. Reconsidering these principles, especially in the condition of the emergence of some extremist groups and violent behaviors of fighters attributing themselves to Islam, has become a new necessity. These principles include some common principles between Islam and IHL and certain principles specific to legal and ethical system of Islam. The present article undertakes the analysis and examination of common principles of Islam and IHL that indicates the influence of Islamic thoughts on the development of these principles. However, there are certain principles of conduct in Islam relative to protecting victims of armed conflicts that require another study.