پايش تغييرات نمايه‌هاي پرندگان و ماهيان تالاب بين‌المللي هامون با استفاده از ‏ماتريس متقاطع كي‌سيم

تغييرات بوم‌شناختي شديد تالاب‌هاي بين‌المللي هامون در دهه‌هاي اخير منجر به قرار گرفتن آن در ليست سياه مونترال شده است. از ‏اين رو در اين پژوهش پيش‌بيني و اعتبارسنجي تغييرات نمايه‌هاي پرندگان و ماهيان در آينده براي اين تالاب‌ها مورد توجه قرار گرفت. ‏روش مورد استفاده ماتريس آثار متقاطع كي‌سيم بوده كه توسط آن اثر هر متغير بر ديگر متغيرها در بازه عددي 3+ (اثر شديد و مثبت) ‏تا 3- (اثر شديد و منفي) توسط متخصصان محيط‌زيست ارز‌ش‌گذاري شده است. با توجه به محدوديت‌هاي اين روش از نظر تعداد ‏متغيرها و فراواني متغيرها، عوامل اثرگذار بر اين نمايه‌ها در چهار دسته كلي تحت عنوان متغير اقتصادي، اجتماعي، مديريت حيات‌وحش ‏و مديريت منابع آب در نظر گرفته شد. به‌منظور به‌دست آوردن احتمالات متغيرها و پيش‌بيني ارزش نمايه‌ها در سال 1412، از مُد نظرات ‏استفاده و روند آينده شبيه‌سازي شد. اعتبارسنجي مدل با استفاده از بازديدهاي ميداني طي دو سال متوالي انجام گرفت. نتايج حاصل ‏از شبيه‌سازي كي‌سيم نشان داد كه نمايه‌هاي پرندگان و ماهيان در طول سال‌هاي 1383 تا 1412 روند نزولي خواهند داشت. نمايه ‏پرندگان به ترتيب از 0/77 به 0/28 و ماهيان از 0/60 به 0/22 خواهد رسيد. بر اساس نتايج اعتبارسنجي، صحت مدل قابل قبول است و ‏مي‌توان با اطمينان به نتايج به‌دست آمده از نظرات كارشناسان در ماتريس اثرات متقاطع اعتماد كرد. اين مطالعه نشان داد روش كي‌سيم ‏به خوبي اثرات متقابل بين اجزاء سيستم را بررسي مي‌كند و از اين طريق قادر به پيش‌بيني اثرات آينده است. عوامل اقتصادي و ‏اجتماعي ضعيف، خود منجر به بدتر شدن وضعيت نمايه‌هاي ماهيان و پرندگان مي‌شود و با بدتر شدن اين شرايط، فشار بر منابع نيز ‏بيشتر خواهد شد. روند نزولي مديريت حيات‌وحش و منابع آب نيز هشداري جدي است كه بايد مورد توجه تصميم‌گيران قرار گيرد.‏