مفهوم تاب‌آوري در برابر بلاياي طبيعي در مديريت جامع حوزه آبخيز

مقاله حاضر با هدف تبيين نقش و جايگاه تاب‌آوري در برابر بلاياي طبيعي در مديريت جامع حوزه‌هاي آبخيز تدوين شده است. در دهه‌هاي اخير به‌سبب وقوع بلايا و مخاطرات محيطي مختلف با منشأ طبيعي و انساني با داشتن اثرات نامطلوب انساني و بوم‌شناختي، رويكرد استفاده از مفهوم تاب‌آوري در برابر بلاياي طبيعي مطرح شده است. هر چند دهه بين‌المللي كاهش بلاياي طبيعي از ابتداي ژانويه 1990 و بر اساس قطعنامه 44 -236 سازمان ملل شروع شده و هدف آن شامل كاهش خسارت‌هاي جاني، اقتصادي و اجتماعي ناشي از مخاطرات طبيعي بوده است. اما به‌طور جدي، با تصويب سند هيوگو در سال 2005، افزايش تاب‌آوري جوامع مد نظر قرار گرفت. در واقع، به‌سبب افزايش ميزان مخاطرات جهاني و اهميت مقابله با آن‌ها، در سال‌هاي 2015-2005 اهتمام ويژه‌اي در راستاي‌ كاهش مخاطرات طبيعي و افزايش تاب‌آوري جوامع محلي انجام شد. با اين حال طبق مرور مطالعات انجام شده، در راهبردهاي مديريت جامع حوزه‌هاي آبخيز كشور هنوز مفهوم واقعي تاب‌آوري در برابر بلاياي طبيعي، جايگاه واقعي خود را به‌منظور اتخاذ اقدامات مورد نياز متناسب با شرايط و موقعيت‌ها و نيز تنوع بلايا پيدا نكرده است. بروز خسارات جبران‌ناپذير جاني، روحي-رواني، مالي و محيط زيستي مختلف طي سال‌ها و ماه‌هاي اخير در نقاط مختلف كشور مهر تأييدي بر عدم اتخاذ اين رويكرد بوده است. بنابراين، تأكيد بر اين است كه برنامه‌هاي مديريت آبخيز در جهت كاهش و مهار بلاياي طبيعي بهتر است در چارچوب تاب‌آوري طرح‌ريزي و اجرا شوند. نتايج حاصل از اين تحقيق مي‌تواند مبنايي علمي و كليدي براي محققان، مسئولان اجرايي و مديران حوزه‌هاي آبخيز كشور قرار گيرد.