مفهوم قراردادهاي قابل ابطال در حقوق انگليس، فرانسه، ايران و فقه

The Concept of Voidable Contracts under English, French, Iranian and Islamic Law

يكي از اقسام قراردادها، قرارداد قابل ابطال است.اين قرارداد، نيز به طور كلي به دو دسته تقسيم مي ­گردد. دسته اول كه مهم­ ترين نيز است قراردادي است كه نافذ است اما مي ­تواند توسط دادگاه به قرارداد باطل تغيير يافته و بي ­اثر گردد. در اين مورد ابطال در معناي حقيقي خود به كار مي­ رود. دسته دوم قراردادي است كه يكي از طرفين معامله يا شخص ثالث مي­تواند قرارداد را ابطال نمايد. قرارداد قابل ابطال به طور كلي در حقوق انگليس و فرانسه مورد پذيرش قرار گرفته، امّا در حقوق ايران، برخي، منكرِ وجودِ چنين عنواني هستند. به­علاوه، مفهوم، قلمرو، مباني و آثار اين نوع قرارداد در حقوق ايران به درستي تبيين نگرديده است. در رويه قضايي نيز قرارداد قابل ابطال جايگاه روشني ندارد زيرا، اصطلاح «ابطال» در جاي مناسب خود بكار نمي ­رود و اين امر حكايت از عدم شفافيت اين عنوان در رويه قضايي دارد. اين تحقيق قرارداد قابل ابطال را در حقوق انگليس، فرانسه، ايران و فقه به صورت توصيفي و تحليلي بررسي مي­ نمايد و نتيجه مي­ گيرد كه چنين عنواني، علاوه بر حقوق انگليس و فرانسه، در حقوق ايران و فقه با اقسام و آثار مختلف وجود دارد و لازم است كه مباني قراردادهاي قابل ابطال كه در آن ابطال به معناي حقيقي خود به كار رفته و در بعضي از قوانين ايران و همين طور در فقه به آن اشاره شده است، مورد توجه و بررسي بيشتر قرار گيرد.

One kind of contracts is voidable contract. This contract is generally divided into two groups. The first one which is the most important one is a contract that has been concluded validly but it can be invalidated and effectless by the court. In this case, avoidance is used in its precise meaning. The second one is a contract that can be avoided by one of the parties to the contract or a third party. Voidable contracts have been generally accepted in English and French law but some have claimed that a voidable contract in its precise meaning does not exist in Iranian law. In addition, the concept, scope, bases and effects of voidable contracts have not been clarified in Iranian law. In judicial decisions the concept of voidability has a more ambiguous position because the term ibtal (avoidance) has not been employed in its proper place and this fact shows that this concept is still unclear in the judicial decisions. This article, through a descriptive-analytic method, examines the concept of voidability in English, French and Iranian law as well as Islamic law and concludes that, in addition to English and French law, different kinds of voidable contracts with different effects exist in Iranian and Islamic law and it is necessity to deal with the bases of voidable contracts in which avoidance has been used in its precise meaning and has been referred to in certain Iranian statutes and in Islamic law.