آينده‌نگاري برنامه‌ريزي مسكن اقشار كم‌درآمد شهري با رويكرد سناريونويسي (مطالعۀ موردي: كلان‌شهر تبريز)

امروزه مسكن يكي از مهم‌ترين نيازهاي بشري است كه نقش ويژه‌اي در بهبود كيفيت زندگي و رفاه شهروندان ايفا مي‌كند. رشد شتابان شهرنشيني، نبود منابع كافي، ضعف مديريت و نبود برنامه‌ريزي جامع مسكن در كشورهاي درحال‌توسعه، دسترسي گروه‌هاي كم‌درآمد به مسكن مناسب را به معضلي جدي تبديل كرده است؛ از اين‌رو برنامه‌ريزي با رويكرد آينده‌نگاري مي‌تواند سبب ايجاد روندي مثبت در وضعيت آيندۀ برنامه‌ريزي مسكن اقشار كم‌درآمد شود و از بروز و تحقق آيندۀ نامطلوب جلوگيري كند. پژوهش حاضر با بهره‌گيري از رويكرد آينده‌نگاري به بحث و بررسي ارتباط با وضعيت آيندۀ برنامه‌ريزي مسكن اقشار كم‌درآمد كلان‌شهر تبريز پرداخته است. از لحاظ هدف، اين پژوهش كاربردي-توسعه‌اي و از نظر ماهيت توصيفي-تحليلي است. براي نگارش مباني نظري از روش كتابخانه‌اي و براي جمع‌آوري داده‌ها از تكنيك دلفي استفاده شده است. هدف اين پژوهش، شناسايي سناريوهاي محتمل، ممكن و در نهايت سناريوهاي مطلوب براي وضعيت آيندۀ سيستم است. بر اين ‌اساس، 13 عامل كليدي تأثيرگذار بر وضعيت آيندۀ سيستم از مجموع 59 عامل اوليۀ مؤثر به‌ روش تحليل تأثيرات متقاطع و با استفاده از نرم‌افزار ميك‌مك استخراج شدند. در ادامه، براي شناسايي سناريوهاي مطلوب، 51 وضعيت محتمل براي عوامل كليدي طراحي و با تشكيل ماتريس 51×51، ميزان تأثيرات وقوع هريك از وضعيت‌ها بر وقوع‌ يافتن يا نيافتن وضعيت‌هاي ديگر از سوي متخصصان سنجيده شد. سپس با استفاده از نرم‌افزار ScenarioWizard، 3 سناريوي قوي، 12 سناريوي باوركردني و 270 سناريوي ضعيف استخراج شدند كه در اين پژوهش، بررسي سناريوهاي باوركردني صورت گرفت. نتيجۀ اصلي پژوهش نشان مي‌دهد كه 13 عامل كليدي، بازيگران اصلي و مؤثر بر وضعيت آيندۀ برنامه‌ريزي مسكن اقشار كم‌درآمد كلان‌شهر تبريز هستند كه نقش كليدي در بهبود اين وضعيت دارند. همچنين تحليل سناريوهاي محتمل و باوركردني حركت به‌سوي شرايط مطلوب در روند آيندۀ سيستم را نشان مي‌دهد، اما وقوع شرايط نامطلوب و بحراني را براي وضعيت آيندۀ سيستم دور از انتظار نمي‌داند.