نوآوري مسئولانه مشخصه ها، چالش ها و ساز و كارهاي پياده سازي آن

نوآوري مسئولانه به معناي احساس مسئوليت تمام ذينعان يك نوآوري در قبال اثرات اجتماعي، اخلاقي و زيست محيطي آن است. روند شتابان شكل‌گيري نوآوري‌ها و گستردگي و نرخ بالاي نفوذ آنها، خصوصا در حوزه‌هاي زيست فناوري و فناوري‌هاي ارتباطات و اطلاعات، اتخاذ رويكرد نوآوري مسئولانه را ضروري مي‌سازد. مقاله حاضر، با هدف معرفي و ترويج اين مفهوم، به روش توصيفي مروري و بر مبناي مطالعات كتابخانه‌اي و بررسي متون و ادبيات اين حوزه تدوين شده است. اين پژوهش، ضمن تعريف دقيق مفهوم نوآوري مسئولانه و بررسي سير تكامل آن، به چالش‌ها و ساز و كارهاي پياده سازي آن مي‌پردازد. يافته‌هاي مقاله حاكي از آنست كه در نوآوري مسئولانه، جهت‌دهي به نوآوري، پيش از پيدايش آن (رويكرد پيشنگر) از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. هدف از جهت‌دهي، فراتر از كاهش اثرات زيانبار اجتماعي، اخلاقي و زيست محيطي نوآوري است: جهتدهي به نوآوري‌ها براي رفع ابرچالش‌هاي جامعه و كمك به نوآوران، از ابتداي فرآيند نوآوري براي لحاظ كردن دغدغه‌ها و معيارهاي پذيرش اجتماعي و در نتيجه پيشگيري ازعدم استقبال جامعه و شكست نوآوري است. نكته مهم ديگر مورد تاكيد اين مقاله اينست كه از آنجاييكه در نوآوري مسئولانه، تنها ناظر بر نوآوري، نهاد متمركز حاكميتي (دولتي) نيست، بلكه كليه ذينفعان يك نوآوري مسئول هستند، شفاف بودن فرآيند نوآوري براي همه ذينفعان، ضروري است و براي برقراري اين مهم، وجود قوانين مالكيت فكري از اهميت ويژه‌اي برخوردار ميگردد. ضرورت ايجاد حكمراني نوآوري در برقراري نوآوري مسئولانه، از ديگر نكات مورد تاكيد اين مقاله است كه با تسهيل در مشاركت ذينفعان و به كارگيري منشور اخلاقي، استانداردها و مجوزها امكان‌پذير مي‌گردد.