بررسي علل و پيامدهاي حاشيه نشيني در كلان شهرهاي كشور (بررسي موردي: حاشيه نشيني در كلان شهر مشهد

جهان به سرعت در حال گسترش زندگي شهري است. در ايران نيز شهرنشيني با روندي سريع و شتابان همراه بوده و اين رشد شتابان مسائل و معضلات زيادي را براي كلان شهرهاي بزرگ ايران به دنبال داشته كه يكي از مهم ترين آن ها بروز پديده حاشيه نشيني است. مشهد پس از تهران بزگترين كلان شهر كشور بوده و رشد سريع شهرنشيني را در چند سال گذشته تجربه كرده است و بخش عمده اين رشد به حاشيه شهر اختصاص دارد. اين پهنه شامل 42 محله است كه بر اساس آمار سال 1385 به ميزان 33 درصد از جمعيت و 22 درصد از وسعت شهر مشهد را شامل مي شود. هدف اين مقاله تبيين عوامل مؤثر بر شكل گيري پديده حاشيه نشيني در كلان شهرها و آثار و پيامدهاي آن با بررسي موردي حاشيه نشيني در كلان شهر مشهد است. در اين راستا جامعه آماري پژوهش، جمعيت حاشيه نشين شهر مشهد در مناطق 12 گانه آن بوده است كه از اين ميان 400 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شده اند. روش نمونه گيري، خوشه اي چندمرحله اي و ابزار تحقيق نيز پرسشنامه محقق ساخته بوده است. نتايج پژوهش حاكي از آن است كه از دلايل عمده مهاجرت به حاشيه شهر مسائل معيشتي از جمله پيدا كردن كار، قيمت پايين منزل و هزينه پايين زندگي و همچنين مسئله ازدواج بوده است. جدي ترين مسائل از نگاه ساكنين در حاشيه شهر مسائل امنيتي، مقوله سلب آرامش و كمبودهاي رفاهي، ساخت و سازهاي غيراصولي و فقدان امكانات فيزيكي است كه باعث شده است مجموعه پيچيده و درهم تنيده اي از مسائل گريبانگير ساكنين اين مناطق شده و حضور همزمان اين مسائل منجر به تشديد هر كدام از آن ها نيز شود. يكي از نقاط عزيمت مناسب براي شروع اقدامات اصلاحي در سكونت گاه هاي غيررسمي مشهد، تشويق و ترغيب ساكنين به سنددار كردن زمين ها و منازل شان است. جلب اعتماد ساكنين براي هرگونه اقدام مشاركتي در جهت بهبود شرايط حاشيه شهر، در گروي پيش قدمي معتمدين محلات حاشيه است، اين در حالي است كه ميزان بي اعتمادي به دستگاه هاي مسئول در اين زمينه بسيار زياد است