اساسي سازي نسبيِ دادرسي منصفانه در قانون اساسي مشروطه

Fair Trial partial Constitutionalization in the Mashruteh Constitution

بهره‌مندي از دادرسي منصفانه، يكي از مهم‌ترين حقّ‌هاي بنيادين بشر است كه امروزه در رديف هنجارهاي اساسي قرار گرفته و در قانون‌هاي اساسي شماري از كشورها، به اساسي‌سازي اين مفهوم يا موازين آن پرداخته‌ شده است. آن‌چه از رويكرد تاريخي مهم است، جايگاه دادرسي منصفانه در قانون اساسي مشروطه، به‌عنوان نخستين قانون اساسي ايران است. پرسش اصلي اين است كه تدوين‌كنندگان اين قانون چه رويكردي نسبت به دادرسي منصفانه داشته‌اند؟ پژوهش حاضر نشان مي‌دهد كه مسئلة «امنيّت قضايي» مورد توجّه قوّة بنيادگذار قرار گرفته و در همين راستا، پاره‌اي از موازين دادرسي منصفانه، مانند قانون‌مندي، قضاءمندي، حريم خصوصي، استقلال قضايي، دسترسي به عدالت، منع بازداشت غيرقانوني و ... به‌عنوان هنجار برتر شناسايي و اساسي‌سازي شده است. با اين حال، از موازين مهمّي چون انگارة بي‌گناهي، دسترسي به وكيل، نفي شكنجه و ... سخني به ميان نيامده است. از اين رو، مي‌توان گفت قانون اساسي مشروطه شكل ناقصي از دادرسي منصفانه را اساسي‌سازي كرده است.

The right to fair trial is one of the fundamental human rights of humankind. Hence, this right has been now among constitutional norms and in the constitution of some countries it has been subject to constitutionalization. From a historical viewpoint, What important is the Mashruteh Constitution approach to fair trial, as a first constitution of Iran. The main question is that the drafters of this Act, what approach have to fair trial? This paper shows that drafters of Mashruteh Constitution and its complement (Motammem) dealt with “judicial security” and therefore recognized and constitutionalized a set of principles of fair trial such as legality, judiciality, privacy, judicial independence, access to justice, prohibition of unlawful arrest, etc. However, some other important principles such as presumption of innocence, access to a lawyer, prohibition of torture and etc were neglected. As a result, it can be concluded that the Mashruteh Constitution constitutionalized an incomplete version of fair trial.