مصلحت گرايي در عفو يا تبديل مجازات محكومان به حبس هاي غيرتعزيري

Expediency in pardoning or converting the penalty of convicts of Nata’ziri imprisonments

تحولات اجتماعي اقتضاي به‌ روز رساني ديدگاه قانون‌گذار را متناسب با اين دگرگوني‌ها دارد. جامعه درعين‌حال كه تاب تحمل ارتكاب جرم را در خود نمي‌بيند و هميشه درصدد پاسخ‌گوييِ مناسب به ناهنجاري‌ها بوده است، اصلاح مجرم را نيز به‌منظور جامعه‌پذيري مراقبت مي‌كند. مطالعه‌ي منابع كيفري اسلام و جايگاه توبه در اين نظام حكايت از تأكيد بر اصلاح انسان و رهبري او براي بازگشت به جامعه دارد. در اين راستا، قانون‌گذار در تبصره‌ي (2) ماده‌ي 278 قانون مجازات اسلامي 1392 اختيار عفو يا تبديل مجازات محكومان به حبس-هاي غيرتعزيري را به شرط توبه‌ي مرتكب‌ و مصلحت‌سنجي، به مقام رهبري واگذار كرده است. اين تفويض اختيار به مقام رهبري در تعزيرات غيرمنصوص مطلق است، اما در مجازات‌هاي منصوص، با توجه به جنبه‌ي حق‌اللهيِ صرف داشتن آن‌ها، تأمل‌برانگيز است. از سوي ديگر، به‌رغم اين‌كه در قوانين كيفري به عبارت‌هاي «مصلحت» يا «تعزيرات منصوص شرعي» اشاره شده، ولي هيچ تلاشي از سوي قانون‌گذار براي شفاف‌سازي اين عبارت‌ها صورت نگرفته است. دستاورد نوشتار حاضر حكايت از آن دارد كه هرچند مصلحت‌گرايي در ارفاق نسبت به محكومان توجيه‌پذير است، قانون‌گذار نتوانسته به‌روشني و بدون ايجاد تعارض بين مقررات قانوني به تبيين موضوع بپردازد، لذا اصلاح و سازگاركردن تبصره‌ي مذكور با مقرره‌هاي ديگر ضروري است.

Social developments require updating the legislator's perspective in line with these changes. While not tolerating commission of the crime and always seeking good response to anomalies, the community also cares about correcting the offender for socialization. The study of Islam's criminal resources and the place of repentance in this system indicates the emphasis on reforming man and his leadership to return to society. In this regard, the legislator, in note 2 of Article 278 of the Islamic Penal Code of 1392, has conferred on the Supreme Leader the power to pardon or convert the penalty of convicts to Nata’ziri imprisonments, on the condition of perpetrator’s repentance and expediency. This conferral of authority to the Supreme Leader is absolute in undesignated Ta'zir, but, in the designated penalties, with regard to their mere divine aspect, it is reflective. On the other hand, although the terms of the Penal Code refer to "expediency" or "religious designated Ta'zir", no attempt has been made by the legislator to clarify these terms. The achievement of the present article indicates that while expediency is justified in tolerance towards convicts, the legislator has not been able to clearly explain the matter without contradicting legal regulations.