تحليل متغيرهاي اقتصادي– اجتماعي و الگوهاي كاربري زمين در توليد سفرهاي شهري (مطالعۀ موردي: مناطق پنج‌گانۀ شهر رشت)

نحوۀ چيدمان كاربري‌ها و توزيع فعاليت‌ها در سطح شهر، از عوامل تأثيرگذار بر الگوهاي حمل‌ونقل شهري است. از آنجا كه تقاضاي سفر از پراكنش كاربري‌هاي عمده از جمله محل كار، مراكز آموزشي، مراكز تفريحي يا مراكز خدماتي مشتق مي‌شود، بخشي از كاهش حجم تقاضا از مجراي اعمال سياست‌هاي ساماندهي كاربري زمين، قابل‌حصول است. به اين منظور، اطلاعات مربوط به رفتار ترافيكي و ويژگي‌هاي اجتماعي-اقتصادي 384 نفر از شهروندان شهر رشت جمع‌آوري شد. هدف پژوهش توصيفي-تحليلي حاضر، تبيين مزيت‌هاي استفاده از مدل تركيبي تصميم‌گيري WASPAS در بررسي متغيرهاي اقتصادي-اجتماعي و الگوهاي كاربري زمين در توليد سفرهاي درون‌شهري شهر رشت است. براي شناسايي شاخص‌هاي مناطق هدف توليد سفر از مطالعات مرتبط با حوزۀ برنامه‌ريزي شهري و حمل‌ونقل درون‌شهري استفاده شد. بر اين ‌اساس، 11 معيار و 40 زيرمعيار شناسايي شدند كه مبنايي براي گردآوري اطلاعات مربوط به مناطق توليد سفر در شهر رشت بودند. براي به‌دست‌آوردن امتياز هر معيار كه داراي چند زيرمعيار است، از روش شاخص مركزيت استفاده و نمرۀ هر معيار با توجه به زيرمعيارهاي آن محاسبه شد. سپس با استفاده از مدل ارزيابي توليد وزني تجمعي به اولويت‌بندي مناطق شهر رشت بر اساس توليد سفر پرداخته شد. با استفاده از وزن‌دهي آنتروپي شانون در گام دوم يافته‌هاي پژوهش مشخص شد معيارهاي رشد فشرده با وزن 0/3 و اختلاط كاربري با وزن 0/25 بيشترين وزن و تأثير را در توليد سفر دارند. نتايج اين پژوهش نشان مي‌دهد، مناطق 2، 1 و 3 به‌ترتيب قابليت بيشتري براي توليد سفر دارند و مناطق 4 و 5 قابليت توليد سفر كمتري دارند؛ به‌گونه‌اي كه خروجي حاصل از مدل به‌خوبي با واقعيت‌هاي موجود منطبق است. براي كاهش جذب و توليد سفرهاي شهري از منطقۀ درون‌شهري به منطقۀ ديگر شهر مي‌توان براساس توزيع عادلانۀ كاربري‌هاي اقتصادي-اجتماعي از اصول و ضوابط حاكم بر مكان‌يابي كاربري‌ها استفاده كرد.