ارزيابي و تحليل روند تغييرات كاربري اراضي در مناطق تحت حفاظت (مطالعه موردي: پارك ملي لار)

امروزه يكي از عواقب فعاليت‌هاي انساني در قالـب تغييـر كـاربري اراضـي، بي‌توجـهي بـه محـدوديت‌هـاي محيط‌زيستي است كه در سيماي محيط تأثيرگذار است و آثار مخربي در اكوسيستم‌هاي طبيعي، ازجمله پارك‌هاي ملي و مناطق تحت حفاظت، به‌جاي مي‌گذارد. ازاين‌رو، شناسـايي روند تغييرات عوارض سطح زمين، براي درك ارتباط متقابل انسان و محيط‌زيست، امري ضروري است. هدف اين پژوهش ارزيابي روند تغييرات كاربري اراضي ازطريق تصاوير ماهواره‌اي لندست TM سال 1989 و 1999، ETM+ سال 2009 و لندست OLI_TIRS در سال 2019، با استفاده از قابليت داده‌هـاي چنـدطيفي سنجش از دور و فرايند پردازش تصاوير رقومي است. كاربري اراضي منطقه در پنج طبقه اراضي ساخته‌شده (مسكوني، تجاري، صنعتي و معابر)، محدوده‌هاي آبي، اراضي زراعي و باغي، مراتع پرتراكم، و مراتع كم‌تراكم قرار گرفت. با توجه به نتايج حاصل، كاربري مراتع كم‌تراكم در سال 2019، در مقايسه با سال 1989، با روند افزايشي همراه بوده است. به‌اين‌دليل، نتايج حاكي از آن است كه طي سال‌هاي مورد مطالعه، مراتع پرتراكم بيشترين روند تغييرات را به‌صورت كاهشي داشته‌اند و مراتع كم‌تراكم نيز، به‌دليل تعدد بالاي عشاير (تخريب پوشش گياهي بر اثر چراي بيش‌ازحد و بي‌موقع دام)، داراي روند افزايشي بوده‌اند. علاوه‌براين، در اين منطقه، به‌دليل نبود سكونتگاه‌هاي دائمي و محدوديت‌هاي قانوني، كاربري اراضي زراعي و باغي نيز با روند كاهشي مواجه بوده است. شايان ذكر است كه عمليات زراعي در اين منطقه، در برخي موارد فقط به كشت يونجه در حاشيه رودخانه لار، به‌منظور تأمين علوفه دام عشاير، محدود مي‌شود. در بين ديگر كاربري‌هاي موجود، محدوده‌هاي آبي در بين سال‌هاي مورد مطالعه، روند افزايشي داشته‌اند؛ اگرچه در سال 1999، به‌دليل افزايش حضور عشاير در مراتع، تعداد بيش از ظرفيت دام‌ها و نيز وضعيت حفاظتي منطقه و فقدان محدوديت‌هاي حفاظتي (قبل از ارتقاء منطقه به پارك ملي در اين بازه زماني)، روند كاهشي در اين كاربري مشاهده شده است. از ديگر كاربري‌هاي اين منطقه به اراضي ساخته‌شده مي‌توان اشاره داشت. اين كاربري در سال 1989، به‌نسبت سال 2019، روندي افزايشي داشته و از دلايل اين افزايش، توسعه جاده‌ها و افزايش راه‌هاي دسترسي به اين منطقه طي سال‌هاي مورد مطالعه بوده است. با توجه به اينكه حيات جانوري و غيرجانوري در منطقه و بقاي خاك در مقابل روند فرسايش به پوشش گياهي وابسته است، روند رو به كاهش پوشش گياهي و افزايش تخريب و فرسايش خاك مي‌تواند هشداري براي توجه بيشتر به شرايط زيستي در اين منطقه باشد. همچنين، با توجه به نتايج بررسي، مهم‌ترين عوامل تأثيرگذار در روند تغييرات كاربري اراضي در منطقه، به‌ترتيب بعد كالبدي‌ـ محيط‌زيستي با ضريب وزني 0.465، اقتصادي‌ـ نهادي با ضريب وزني 0.315، و جمعيتي‌ـ اجتماعي با ضريب وزني 0.223 شمرده مي‌شوند.