سنگ شناسي، زمين شيمي و خاستگاه توده‌ي گرانيتوئيدي حصاروئيه، غرب زاهدان، جنوب شرق ايران

Petrology, geochemistry and origin of Hesaruiyeh Granitoid, east of Zahedan, southweast Iran

توده گرانيتوئيدي حصاروئيه، واقع در فاصله 85 كيلومتري غرب شهر زاهدان، در پهنه زمين ­درز سيستان برونزد دارد. اين توده به صورت استوك‌هاي كم وسعت در آميزه افيوليتي (كرتاسه) و مجموعه‌هاي فليشي (ائوسن) رخنمون دارد. تركيب سنگ­شناسي آن گرانيت، گرانوديوريت و ديوريت است. گرانيت و گرانوديوريت­ ها بيشتر از كاني‌هاي كوارتز، پلاژيوكلاز، ارتوكلاز، بيوتيت و هورنبلند و ديوريت ­ها بيشتر از پلاژيوكلاز و هورنبلند تشكيل شده ­اند. اين سنگ­ ها بيشتر داراي بافت دانه‌اي هستند. اين توده دربردارنده برونبوم‌هاي مافيك بوده و با دايك‌هاي ديوريتي قطع شده‌ است. اين برونبوم‌ها و دايك‌ها داراي كاني ­شناسي مشابه با توده اصلي هستند، امّا اغلب بافت‌هاي دانه ­اي و دانه ­اي پورفيري دارند. بررسي‌هاي زمين شيميايي نشان مي‌دهد كه گرانيتوئيد حصاروئيه داراي ماهيت آهكي قليايي، متاآلومين، با خاستگاه I بوده و در عناصر خاكي نادر سبك (LREE) نسبت به عناصر نادر خاكي سنگين (HREE) و از عناصر سنگ دوست بزرگ يون (LILE) نسبت به عناصر با شدت ميدان بالا (HFSE) غني شده ­تر هستند. بر پايه نمودارهاي زمين­ساختي ماگمايي، سنگ‌هاي گرانيتوئيدي حصاروئيه وابسته به محيط‌هاي كرانه فعال قاره‌اي هستند. به نظر مي­ رسد كه تشكيل گرانيتوئيد حصاروئيه ناشي از بالا آمدن مذاب‌هاي باقي مانده از ذوب بخشي پوسته اقيانوسي نئوتتيس طي برخورد قطعه لوت به قطعه سيستان (به ويژه پوسته اقيانوسي فرورفته سيستان و گوه گوشته روي آن) است و پوسته قاره­اي (ته نشست­ هاي فليشي و ماسه سنگ­ هاي تيره دگرگون شده) در آلايش ماگماي آن اثر گذار بوده ­اند.

Hesaruiyeh granitoid is located about 85 Km east of Zahedan city, in the Sistan suture zone. This granitoid occurs as small stocks in Cretaceous ophiolite melange and Eocene Flysch. This granitoid is composed of granite, granodiorite and diorite. Granite and granodiorite consist mainly of quartz, plagioclase, orthoclase, biotite and hornblende and diorite is composed of plagioclase and hornblende. These rocks have mainly granoular texture. This granitoid has mafic enclaves and cut by dioritic dikes. This enclaves and dikes have similar mineralogy as main pluton but they have microlitic and microlitic porphyry textures. Geochemical studies show that Hesaruiyeh granitoid is calcalkaline, metaluminous and I type, and enrichmed from LREE compared to HREE and LILE to HFSE. Tectono magmatic diagrams show Hesaruiyeh granitoid rocks are related to an active continental margin environment. It seems that this pluton was formed from rising residual melts from partial melting of an oceanic crust (Neo-Tethys) during collision of the Lut and Sistan blocks (especially Sistan oceanic crust and mantle wedge on it) and magma effacted by continental crust (Flysch and greywake metamorphosed deposite).