راه‌هاي حل تعارض بين رضا و عدم رضا در موارد تعلق قضاء الهي به كفر و معصيت

در نگاه توحيدي، همة كارها حتي افعال اختياري انسان، متعلق قضا و قدر الهي است. از سوي ديگر، با توجه به كامل مطلق بودن خدا و احسن بودن نظامش، لازم است كه همواره راضي به قضاي الهي باشيم. حال وظيفة انسان در موارد كفر و عصيان چيست؟ رضا يا عدم رضا؟ انديشمندان اسلامي از ديرزمان پاسخ‌هاي متعددي به اين مسئله داده‌اند كه مهم‌ترين آنها بدين‌قرار است: 1. صاحب رساله قشيريه با تخصيص؛ 2. برخي عرفا با تفكيك بين قضا و مقضي؛ 3. ميرداماد با تفكيك بالذات از بالعرض؛ 4. ملاصدرا با تدقيق در معناي قضاء و لازمة آن؛ 5. رباني گلپايگاني با تفكيك قضاء تكويني از قضاء تشريعي؛ 6. شهيد مطهري با تفكيك كار منسوب به خدا از كار منسوب به بنده؛ 7. راه‌حل ديگر، توجه به ملاك رضايت و عدم رضايت؛ يعني حسن و قبح عمل است كه به نظر نگارنده ريشة حل مشكل است. در اين نوشتار، با طرح و بررسي پاسخ‌هاي مذكور به روش توصيفي ـ تحليلي درصدد حل اين معماي اخلاقي هستيم.

No abstract