واكاوي تقابل عقل و عشق در غزليّات اسيري لاهيجي

يكي از ويژگي‌هاي برجسته‌ي اشعار عرفاني، بيان انديشه‌هاي بلند عرفاني با بهره‌گيري از عناصر متقابل عرفاني است. اين متقابل‌گويي‌ها عمدتاً برآمده از تجربيات و مكاشفات دروني شاعران عارف است كه با درگذشتن از دنياي مادي و دريافت حقيقت به بيان آن‌ها پرداخته‌اند. اسيري لاهيجي از جمله شاعران عارف مسلك قرن نهم هجري است كه عناصر متقابلي از اين دست در اشعار او به خوب بازتاب يافته است؛ اين سخن بدان معناست كه وي تجربه‌هاي عرفاني خود در قالب مضاميني پارادوكسيكال براي مخاطب تعريف نموده و اين مهم ريشه در مشرب فكري او دارد. در ميان اشعار وي، غزليات او دربرگيرنده‌ي مضامين بلند عرفاني است كه شاعر در آن با بياني پارادوكسيكال، به شرح آن‌ها پرداخته است. يكي از مهم‌ترين و برجسته‌ترين تقابل‌هاي عرفاني در اشعار اين شاعر، تقابل ميان دو مفهوم عشق و عقل مي‌باشد. تقابل ميان عشق و عقل از ديرباز در آثار عرفاني بازتاب داشته و شاعران بسياري از جمله اسيري لاهيجي عقل را در مقابل عشق، بي‌مقدار پنداشته‌اند. مبتني بر آن‌چه گفته شد، در پژوهش حاضر، جهت بررسي تقابل ميان عشق و عقل، غزليات اسيري لاهيجي مورد بررسي قرار گرفته و شكل‌هاي گوناگون تقابل ميان اين دو مفهوم، از آن استخراج گرديد. روش پژوهش حاضر مبتني بر تحليل محتواست و جمع‌آوري اطلاعات به روش كتاب‌خانه‌اي صورت گرفته است. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد كه اسيري لاهيجي ديدگاه مثبتي به عقل ندارد و در تقابل ميان عقل و عشق، اصالت را را به عشق داده است. در واقع عقل مذموم در غزليات اين شاعر، عقل جزوي است و لاهيجي آن را در مقابل عشق، خوار و زبون مي‌شمارد. به باور او سالك هنگامي مي‌تواند به عشق حقيقي دست يابد كه ترك عقل گفته باشد.

No abstract