كليدواژه :
حكايت شاه و كنيزك , مثنوي مولوي , رمزگان , رولان بارت , تكثر معنايي
چكيده فارسي :
روايت شاه و كنيزك، نخستين حكايت مثنوي مولانا پس از ني‌نامه، يكي از محوري‌ترين داستان‌هاي اين منظومه به شمار مي‌رود كه اساسي‌ترين انديشه‌هاي شاعر در آن گنجانده شده است. اهميت بسيار اين حكايت باعث شده است تا بسياري از مثنوي‌پژوهان دربارة تفسير معاني و تشريح نمادهاي آن اقدام كنند و همين موضوع باعث طرح ديدگاه‌هاي بسيار و كمابيش متعارض مي‌شود. گروهي از شارحان، روايت شاه و كنيزك را داستاني نمادين دانسته و به ذكر نمادهاي آن پرداخته‌اند؛ عده‌اي ديگر ضمن تأكيد بر اهميت حكايت، اين نوع نماديابي‌ها را نامناسب با ذوق و قريحة مولوي دانسته‌اند.داشتن قضاوت درست دربارة اين مواضع مختلف، مستلزم استفاده از روش‌هاي چارچوب‌مند خوانش متون ادبي و هنري است؛ در اين ميان، شيوة رولان بارت مي‌تواند راهگشا باشد. بارت ميان «متن خواندني» و «متن نوشتني» تمايز مي‌گذارد و متن نوشتني را نظامي متشكل از رمزگان‌هاي مختلف مي‌داند كه در پيوند با يكديگر باعث ايجاد معاني متكثر مي‌شود. بر همين اساس به خواننده پيشنهاد مي‌كند تا با استفاده از رمزگان‌هاي پنج‌گانة هرمنوتيكي، كنشي، معنابني، نمادين و فرهنگي به واكاوي معنا در متن بپردازد. اين مقاله به روش توصيفي ـ تحليلي به نگارش درآمده و هدف آن دست‌يافتن به گفتمان‌هاي اصلي تقويت‌شده است كه سطوح مختلف معنايي متن آن را ايجاد كرده است؛ زيرا از اين رهگذر مي‌توان به موضعي علمي در زمينة حل تعارض‌هاي ميان مفسران دربارة معناي نمادها و مفاهيم اساسي اين حكايت رسيد.نتايج بررسي رمزگان‌هاي متن نشان مي‌دهد كه سه گفتمان «مرادي ـ مريدي»، «آن‌سريـاين‌سري» و «توكلـتبختر» گفتمان‌هاي اصلي متن هستند و همة رمزگان‌ها و سطوح معنايي، اين گفتمان‌ها را تقويت مي‌كند. در زمينة معنايابي نمادهاي حكايت نيز بايد گفت تمركز بر دوگانه‌هاي اصلي متن نشان مي‌دهد كه اين حكايت به‌شكل نمادين به بازنمايي پيوند ابعاد وجودي انسان پرداخته است؛ بنابراين با توجه به ديدگاه‌هاي ابن‌سينا دربارة شيوة تعلق نفس به جسم خاكي، مي‌توان نمادهاي حكايت را اينگونه تفسير كرد كه شاه نماد نفس، كنيزك نماد جسم و زرگر نماد دنياست.
چكيده لاتين :
The narration of ‘the King and the Maid’ as the first anecdote of Rumi's Masnavi after the section
of Ney Name is one of the most serious stories of this poem and the most basic ideas of the poet are
included in it. The high importance of this anecdote has caused many Masnavi scholars to interpret
the meanings and explain its symbols. This issue leads to the emergence of multiple and often
conflicting views. A group of commentators have considered the story of ‘the king and the maid’ as
a symbolic story focusing on its symbols while another group, though emphasizing the importance
of the anecdote, considered this kind of symbolism inappropriate to Rumi's taste and ingenuity.
Having a correct judgment about such different views requires the use of framed methods of
reading literary and artistic texts. Using Roland Barthes's method, thus, can be helpful. While
distinguishing between a ‘readable text’ and ‘written text’, Barthes considered a written text to be a
system of different codes that, in conjunction with each other, give rise to multiple meanings.
Accordingly, he suggests analyzing the meaning in the text using the five hermeneutic, action,
semantic, symbolic, and cultural codes. The purpose of the present study is to investigate the main
discourses reinforced by different semantic levels of the text using a descriptive-analytical method.
In this way, a scientific position was reached on resolving conflicts between commentators over the
meaning of the symbols and the basic concepts of this story. The results of the study of text
cryptography show that the three discourses of ‘sheikh, seeker’, ‘top side, bottom side’ and ‘trust,
pride’ are the main discourses of the text and all cryptographies and semantic levels reinforce these
discourses. In the context of the meaning of the symbols of the story, the focus on the main
dualities of the text shows that this story symbolically represents the connection between the
dimensions of human existence. According to Ibn Sina's views on how the soul belongs to the
earthly body, the symbols of the anecdote can be interpreted as follows: the king is the symbol of
the soul, the maid is the symbol of the body, and the goldsmith is the symbol of the world.
