تأثير سنت نسخه‌آرايي ايراني و فرهنگ نگارش اروپاييان در به‌كارگيري نشانه‌هاي سجاوندي در نخستين مطبوعات ايران

The Influence of Iranian Manuscript Illumination Tradition and European Writing Culture on the Use of Punctuation Marks in the First Iranian Press

هنگام استفاده از نوشتار به تمهيداتي نياز است كه بتواند تا حد ممكن خوانندۀ متن را به ذهنيت نويسنده نزديك كند. يكي از اين تمهيدات بهره‌گيري از نشانه‌هاي سجاوندي در متن است. نشانه‌هاي سجاوندي به گيرندۀ پيام كمك زيادي مي‌كند تا احساسات و حالات فرستنده در هنگام نگارش اثر درك كند. ديدگاه رايج اين است كه تمامي نشانه‌ها برگرفته از سنت نگارشي غرب است. در اين پژوهش با نگاه به نخستين مطبوعات ايران و با روش توصيفي ـ تاريخي، نخست پيشينۀ اين نشانه‌ها مورد بررسي قرار گرفته است كه مشخص شد كه بخشي از نشانه‌هاي نگارشي، برگرفته از سنت نسخه‌آرايي ايراني است؛ بويژه نشانه‌هايي كه در تزيينات نشريات بيشتر كاربرد داشته است. بخشي ديگر از راه ترجمۀ آثار گوناگون وارد زبان نوشتاري شده است. نكته ديگر اينكه مشخص شد در نشرياتي كه به روش چاپ سنگي منتشر مي‌شد به علت امكانات بيشتري كه در اختيار ناشر بود و هم‌چنين دستي بودن كار، امكان استفاده بهتر از نشانه‌هاي نگارشي و نشانه‌هاي تزييني فراهم بوده است؛ اما در نشرياتي كه به روش چاپ سربي منتشر مي‌شد به علت محدود بودن امكانات، استفاده درست و بجا فراهم نبوده است. در نهايت بايد گفت به‌كارگيري نشانه‌هاي نگارشي به انتشار نشريات در خارج يا داخل ايران ارتباط چنداني ندارد و بخشي از نشرياتي كه در خارج منتشر مي‌شد، با وجود آگاهي از نشانه‌هاي نگارشي چندان استفاده‌اي از آنها نمي‌بردند.

Language is a means of communication between individuals that uses elements of both speech and writing to make this communication possible. When using the medium of writing, certain arrangements are required in order to bring the reader as close as possible to the mindset of the writer. One of such arrangements is using punctuation marks in the text. Punctuation marks greatly help the receiver of the message to understand the feelings and moods of the sender of the message when writing the piece. The common view is that all punctuation marks were borrowed from the Western writing tradition. Investigating the first Iranian press, the current research first reviews the history of such marks, and then shows that some of the marks used in writing were inherited from the Iranian manuscript illumination tradition while some others found their way into written language through different translations. However, sometimes the usage of some of the marks in the press differed from their original function.