جوشش هفت چشمه اثر سِر ويليام جونز انگليسي در زير هفت گنبد نظامي گنجه اي

اين پژوهش با نگرشي تطبيقي، اثرپذيري هفت چشمه ويليام جونز را از هفت گنبد نظامي مورد بررسي كرده است. هفت پيكر، يكي از آثار غنايي نظامي ‌است كه در آن، تحّول روحي بهرام گور به صورت نمادين روايت شده است؛ به اين صورت كه بهرام گور، هفت شهدخت از هفت كشور را كه نماد فرهنگ سرزمين خود بودند، در هفت كاخ سكونت داد و هر شب با شنيدن قصه اي از آن ها، به باده گساري پرداخت. شب نشيني هاي شاه از شنبه با شاهدخت گنبد سياه آغاز شد و آدينه در گنبد سپيد كه مربوط به «دُرسَتي» شاهدخت ايراني بود، پايان يافت. دُرسَتي با داستاني كه محور آن پيروي از فرهنگ ايراني و خردورزي بود، شاه را از نظر روحي متحول كرد و به جاودانگي رساند. ويليام جونز به دليل علاقه به فرهنگ و ادب فارسي و آشنايي با آن، منظومۀ هفت چشمه را برمبناي داستان هاي هفت پيكر نظامي پديد آورد. وي كه از نفوذ و تأثير عدد هفت در شئون مختلف اقوام و كاربرد آن در افسانه هاي شرقي آگاه بود، به تقليد از نظامي، بنياد هفت چشمه را بر عدد هفت نهاد كه از ديدگاه شكل شناسي با هفت پيكرنظامي مطابقت دارد. اين پژوهش به روش تحليلي و كتابخانه اي، همانندي‌ها و تفاوت‌هاي دو منظومه را بررسي كرده و به اين نتيجه رسيده كه شاه جوانِ منظومۀ جونز نيز سرانجام در ملاقات با حوري اسطوره اي متحول شد و با پالوده شدن جسم و روح به جاودانگي رسيد. هفت چشمه از نظر ساختار و محتوا، چون جويباراني از ساحت هاي هفت كاخ نظامي جريان يافته و آرام آرام به اقيانوس شعر و ادب فارسي پيوسته است.