بررسي انتقادي معيارهاي نقد متن حديث از ديدگاه قرآنيان ايران و تأملي بر آثار كلامي آن

قرآن‌بسندگان ايراني از جريان‌هاي فكري برآمده در مكتب تشيّع اماميّه هستند كه با دو شاخصه‌ قرآن‌بسندگي و دوري‌گزيني از حديث در نيمه دوّم قرن سيزدهم هجري و همزمان با نهضت مشروطه در ايران ظهور كردند. اين جريان با دو شاخصه‌ نگاه نقّادانه به‌ حديث و خودبسندگي و بي‌‌نيازي قرآن از سنّت در تفسير، شناخته مي‌شوند. اين مقاله بر آن است تا آثار كلامي نگاه انتقادي اين جريان فكري را نسبت به نقد متن حديث مورد بررسي قرار دهد. قرآنيان ايراني همچون قرآنيان اهل‌‌سنت، براي نشان دادن بي‌اعتباري حديث به بهره‌گيري از معيارهاي نقد حديث روي آورده‌‌اند، با اين تفاوت كه جوامع حديثي شيعه مورد نقد ايشان قرار گرفته و بيشتر به حكم ابطال حديث و به خصوص احاديث اعتقادي شيعه با ابزار نقد متن تمايل دارند. معيارهاي نقد متن مورد استفاده ايشان را مي‌توان به دو دسته‌ ادلّه نقلي (قرآن و سنت) و لبّي(عقل، اجماع، تاريخ قطعي، علم روز و...)، تقسيم كرد. با توجه به نقش پررنگ حديث در شكل‌‌گيري گزاره‌هاي كلامي شيعه، حديث‌گريزي ايشان به نفي بخشي از گزاره‌هاي كلامي اماميّه چون مهدويّت، علم امام، شفاعت، توسّل و... انجاميده است. اين مقاله ضمن بيان معيارهاي پركاربرد قرآنيان ايران در نقد متن، به نقد، بيان كاستي‌ها و كژوري آنان در بهره‌گيري از معيارهاي پالايش حديث مي‌پردازد.