آموزه‌هاي تعليمي در جامع ‌الاسرار نورعليشاه اصفهاني و شگرد‌هاي تعليمي آن

جامع‌ الاسرار رساله‌اي عرفاني‌‌تعليمي است كه محمد‌علي اصفهاني ملقب به نورعليشاه (وفات 1212ق)، عارف مشهور اوايل قرن سيزدهم هجري، آن را به تقليد از گلستان سعدي، به نظم و نثر مسجع نوشته ‌است. نورعليشاه سرآمد عارفان دورۀ قاجار است كه آثار عرفاني متعددي به نظم و نثر، از وي به جا مانده است. بررسي آثار وي به شناخت متون ادب عرفاني دورۀ قاجار كمك خواهد كرد. مقالۀ حاضر درصدد پاسخ‌گويي به اين پرسش‌هاست: جامع ‌الاسرار داراي چه آموزه‌هاي تعليمي است و نورعليشاه از چه شگرد‌هايي براي آموزش آن‌ها استفاده كرده است؟ در اين پژوهش، آموزه‌هاي تعليمي جامع ‌الاسرار با شيوۀ توصيفي‌تحليلي مورد بررسي قرار گرفت و آموزه‌هاي بارز آن در سه عنوان «عرفان نظري، اخلاقي‌تربيتي و عرفاني‌صوفيانه» دسته‌بندي شد. با وجود آنكه نورعليشاه همچون شيخ اجل، سعدي، به آموزه‌هاي اخلاقي‌تربيتي توجه زيادي داشته و به‌دليل اقبال عموم به گلستان سعدي مايل بوده است، همچون بسياري ديگر، نظيره‌اي بر اين شاهكار ادب فارسي بنويسد اما آموزه‌هاي عرفاني‌صوفيانه كه علت غايي نگارش اين رساله بوده، از دو آموزۀ ديگر در جامع الاسرار بيشتر است. همچنين مؤلف براي آموزش مفاهيم مورد نظر از دو روش مستقيم و غيرمستقيم و از شگرد‌هايي نظير قصه‌گويي، آموزش از طريق گفت‌وگو بين شخصيت‌ها، آموزش از طريق مناجات، آموزش از طريق پند و اندرز و آموزش از طريق پرسش و پاسخ استفاده كرده و در نگارش اين اثر، به تمام اقشار جامعه از افراد عامي تا خواص عارفان، به‌عنوان مخاطب توجه داشته است.

no abstract