قلعۀ ماكو در منازعات صفويان و عثماني ها

Maku Castle in the Safavid and Ottoman Conflicts

با شكل گيري حكومت صفوي و آغاز جنگ هاي ايران و عثماني در شمال غرب ايران، ناحيه ماكو به مركزيت قلعه ماكو، به عنوان يكي از معابر ارتباطي ايران با شرق آناطولي در ميانه و كانون اين نبردها قرار گرفت و حاكميت اين قلعه بارها ميان صفويان و عثمانيها دست به دست شد. مسيله اين است كه قلعه ماكو چه موقعيتي در منازعات صفويان و عثمانيها داشت؟ در پژوهش حاضر تلاش شده است تا با رويكردي تحليلي، جايگاه قلعه ماكو در منازعات حكومت صفوي و عثماني بررسي شود. مدعاي نويسنده اين است كه قلعه ماكو به خاطر استحكام و قرار گرفتن در گذرگاه مرزي ايران به آناطولي از جايگاه مهمي در سياست نظامي صفويان و عثماني ها برخوردار بود و همين مسيله عامل منازعات اين دو قدرت بر سر اين قلعه بود. نتيجه اي كه به دست آمد اين بود كه عثماني ها و صفويان با استقرار ايلات وابسته به خود در قلعه ماكو در تلاش بودند تا قدرت خود را در خطوط مرزي تثبيت كنند. شاه عباس اول با قلع و قمع ايلات وابسته به حكومت عثماني در شمال غرب ايران و تصرف قلعه ماكو و مسكن دادن ايل بيات در پادگان اين قلعه برتري نظامي خود بر عثماني ها را در اين رقابت نشان داد. در دوره شاه صفي عثماني ها قلعه ماكو را تصرف كردند و طبق معاهده صلح زهاب اين قلعه تخريب شد، اما صفويان با نقض معاهده صلح اين قلعه را تصرف كردند و با وقفه هايي اندك تا سقوط اصفهان آن را در دست خود نگه داشتند.

With the formation of the Safavid government and the beginning of the Ottoman-Iran wars in northwestern Iran, Maku region, with Maku Castle as its center, became one of the gateways between Persian territories and eastern Anatolia in the center of these battles. The castle’s ownership shifted many times between the Safavids and the Ottomans. Where did Maku Castle stand in the Ottoman-Safavid conflicts? The present study attempted to investigate the status of Maku Castle during the Ottoman-Safavid conflicts via an analytical research approach. The study claims that Maku Castle had an important place in the military policy of the Safavids and the Ottomans due to its stability and location at the Iranian-Anatolian border crossing, and this issue was the cause of the disputes between the two powers over this castle. The result was that the Ottomans and Safavids tried to consolidate their influence along the border by lodging their own tribes at Maku Castle. Shah Abbas I showed his military superiority over the Ottomans by defeating the Ottoman-affiliated tribes in northwestern Iran, capturing Maku Castle, and housing the Bayat tribe in the fortress of this castle. During the reign of Shah Safi, the Ottomans seized Maku Castle, which was destroyed under the Zuhab peace treaty. However, the Safavids, in violation of the peace treaty, captured the castle and controlled it, with brief pauses, until the fall of Isfahan.