واكنش عملكرد كمي و كيفي و تركيب اسيدهاي چرب سه رقم آفتابگردان به مقادير مختلف كود نيتروژن

The reaction of quantitative and qualitative yield and fatty acids composition of three sunflower cultivars to different nitrogen fertilizer levels

به منظور بررسي اثر سطوح مختلف كود نيتروژن بر برخي تركيبات ذخيره‌اي دانه و عملكرد كمي و كيفي سه رقم آفتابگردان، آزمايشي در سال زراعي 97-1396 به‌صورت كرت‌هاي يك‌بار خردشده در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار تكرار در منطقه دزفول اجرا گرديد. در اين تحقيق چهار سطح كود نيتروژن (صفر، 60، 120 و 180 كيلوگرم نيتروژن خالص در هكتار) به‌عنوان فاكتور اصلي و سه رقم آفتابگردان (قاسم، ركورد و پروگرس) به‌عنوان فاكتور فرعي در نظر گرفته شد. نتايج نشان داد كه افزايش مصرف نيتروژن باعث كاهش صفات درصد روغن، درصد اسيد استئاريك و درصد اسيد لينولئيك گرديد، اما درصد پروتئين، درصد اسيد اولئيك و درصد اسيد پالمتيك به‌صورت معني‌داري افزايش يافت. بين ارقام مختلف نيز از لحاظ عملكرد دانه و ميزان روغن اختلاف معني‌داري مشاهده شد به‌طوري‌كه رقم قاسم با مصرف 180 كيلوگرم نيتروژن در هكتار بيشترين عملكرد دانه (3920 كيلوگرم در هكتار) و روغن 1860 كيلوگرم در هكتار) را به خود اختصاص داد. همچنين نتايج مشخص نمود كه بالاترين همبستگي عملكرد دانه با صفات مورد ارزيابي به عملكرد روغن (**r=0.97) و سپس به محتواي پروتئين (**r=0.85) و پايين‌‌ترين آن‌ها به ميزان اسيد لينولئيك (**r=0.58) تعلق داشت. به‌طوركلي مي‌توان اظهار نمود كه مصرف بيشتر نيتروژن در افزايش عملكرد كمي و كيفي آفتابگردان تأثيرگذار بوده و رقم قاسم از قابليت بالاتري در جذب عنصر نيتروژن در راستاي افزايش عملكرد در واحد سطح برخوردار بود.

In order to investigate the effect of different levels of nitrogen on some grain storage compounds and quantitative and qualitative yield of three sunflower cultivars, an experiment was carried out as split plots based on randomized complete block design with four replications in Dezful region during 2017-2018. In this research, four levels of nitrogen fertilizer (0, 60, 120 and 180 kg ha-1 N) were considered as the main factor and three sunflower cultivars (Ghasem, Record and Progress) as a sub factor. The results showed that increasing nitrogen consumption reduced the percentage of oil, percentage of stearic acid and linoleic acid percentage but, protein percentage, oleic acid and palmitic acid percentage increased significantly. There were significant differences between different cultivars in grain yield and oil content where Qasem cultivar had the highest grain yield (3920 kg ha-1) and oil (1860 kg ha-1) with the consumption of 180 kg ha-1 N. Also, the results indicated that the highest correlation of grain yield with the studied traits belonged to oil yield (r=0.97**) followed by protein content (r=0.85**) and the lowest to linoleic acid (r=-0.58*). In general, it can be stated that more nitrogen consumption has been effective in increasing the quality and quantity of sunflower and Qasim cultivar had a higher ability to absorb nitrogen in order to increase yield per unit area.