پديد آورندگان :
رمضاني، ميترا دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري، ساري، ايران , كاظمي تبار، كمال دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري - گروه به نژادي و زيست فناوري، ساري، ايران , نجفي زريني، حميد دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري - گروه به نژادي و زيست فناوري، ساري، ايران , پاكدين پاريزي، علي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري - پژوهشكده ژنتيك و زيست فناوري كشاورزي طبرستان، ساري، ايران
كليدواژه :
تنش هاي غير زيستي , خشكي , سيستم ريشه اي , صفات ريخت شناسي
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: تنش خشكي تاثير بسزايي بر عملكرد و كيفيت محصولات زراعي داشته و از طرفي افزايش جمعيت جهان و تغييرات اقليمي نيز بر اهميت اين مساله افزوده‌است. كنجد (Sesamum indicum L.)، يكي از محصولات دانه روغني مهم است كه در بسياري از نقاط جهان كشت مي‌شود. مطالعات دقيق و جامع در رابطه با واكنش گياه كنجد به خشكي اندك ميباشد. در تحقيق حاضر خصوصيات مورفولوژيكي اندام هوايي و ريشه دو رقم حساس و متحمل كنجد نسبت به تنش خشكي در شرايط مختلف رطوبتي بررسي شدهاست.
مواد و روش‌ها: دو رقم داراب1 (متحمل) و مغان (حساس) در لوله هاي PVC با ارتفاع 100 و قطر 30 سانتي‌متر كشت شدند و پس از استقرار كامل گياهان، (35 روزگي) تا مرحله رسيدگي، تيمارهاي رطوبتي در سه سطح 100 درصد (شاهد)، 50 درصد و 25 درصد ظرفيت زراعي اعمال شد. آزمايشات فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي در 3 تكرار و هر تكرار شامل سه گياه انجام شد.
صفات مورد بررسي شامل ارتفاع گياه، تعداد كپسول‌ها، قطر ساقه، طول و قطر كپسول‌ها، توده زيستي اندام هوايي و وزن صد دانه همچنين صفات ريشهاي شامل طول، قطر در قسمت زير طوقه، حجم و وزن تر و خشك ريشه ها اندازه‌گيري شد.
يافته‌ها: اثر متقابل تيمارهاي آبياري و رقم براي تمام صفات مرتبط با اندام هوايي و ريشه معنادار بود. همچنين تنش خشكي موجب كاهش ارتفاع بوته، قطر كپسول، طول كپسول و تعداد كپسول و وزن تر ساقه و همچنين وزن تر و خشك ريشه گرديد. در رقم داراب 1 حجم و قطر ريشه در تيمار آبياري 50 درصد ظرفيت زراعي، كاهش معناداري نسبت به شاهد نشان ندادند و در تيمار آبياري 25 درصد ظرفيت زراعي،در داراب1 حجم و قطر ريشه بالاتري نسبت به رقم مغان مشاهده شد. طول ريشه در رقم داراب1 در تيمارهاي آبياري 50 و 25 درصد ظرفيت زراعي و در صفت سطح ريشه در تيمار آبياري 50 درصد، بيشترين مقدار را نشان داد. نتايج نشان داد كه رقم (داراب1) با سازگاري سيستم ريشهاي به شرايط تنش رطوبتي قادر به تحمل بالاتر وضعيت نامطلوب ميباشد.
نتيجه‌گيري كلي: با در نظر گرفتن نتيجه تحقيق حاضر و نتايج مطالعات قبلي انجام شده در رابطه با نقش سيستم ريشهاي در تحمل گياه در برابر خشكي، خصوصيات ريشه معيار خوبي در گزينش ارقام گياهي مناسب جهت كشت در شرايط كمآبي و استفاده در برنامههاي به نژادي كنجد ميباشد.رقم داراب 1 با دارا بودن سيستم ريشهاي مطلوب قادر به تحمل شرايط نامساعد رطوبتي و حفظ عملكرد در شرايط تنش بود.
چكيده لاتين :
Background and objectives: Drought stress has great effect on the yield and quality of agronomy crops and increasing the world population and global changing of the climate, on the other hand, making this more important. Sesame (Sesamum indicum L.), is one of the most important oil crops that is planting in many rejoins of the world. There is no detailed study about sesame interaction against drought. In this study, the shoot and root morphological traits of two sesame genotypes, which were sensitive and tolerant against drought stress, was investigated in different humidity condition.
Material and methods: two sesame genotypes Darab1 (tolerant) and Moghan (sensitive), were planted in PVC tubes with the height of 100 cm and diameter of 30 cm and after perfect establishment (35 days after planting) of plants up to maturation, humidity treatments were carried out as the amount of 100, 50 and 25 percent of the field capacity. The factorial experiments on the base of complete randomized design with three replications and three plant per replication were carried out.
Traits under investigating were contain: plant height, capsule number, stem diameter, length and diameter of capsules biomass of the shoot, and 100 seeds weight, also root traits such as root length and diameter under the crown, volume and fresh and dry weight of the root were measured.
Results: Reciprocal effect of irrigation and genotype, was significant for all traits related to the both of shoot and root. Also, drought stress caused decrease in the value of traits plant height, capsule diameter, capsule length and number, fresh weight of the stem and also, fresh weight and dry weight of the root. In genotype of Darab1, root volume and diameter indicated no significant decrease compared with the control at irrigation treatment of the amount of 50 percent of the FC, and in irrigation treatment as the amount of 25 percent of the FC, Darab1 showed higher values of the volume and diameter of the root compared with Moghan. Root length, had its maximum value at irrigation regimes as the amount of 50 and 25 percent of FC, and in trait of root area at irrigation treatment of 50 percent, this genotype had the maximum value. Results showed that genotype Darab1, with compatibility of root system against drought stress, was able to tolerance unfavorable condition.
Conclusion: Considering the result of this study and the previous ones about the role of the root system in plant tolerance against drought, root characters are good criterion in selecting plant genotypes suitable for planting in water deficit condition and using in breeding programs of the sesame. Genotype of Darab1 owing favorable root system was able to tolerance unfavorable humidity condition and preserving the yield in stress condition.
