آثار «انحلال» عقد منشأ دين بر حواله؛ تحليل فقهي و حقوقي بند دوم ماده 733 قانون مدني

The effects of the "dissolution" of the contract as an origin of debt upon assignment contract; Jurisprudential (Fiqh) and legal analysis of Article 733 of the Civil Code

در اين مقاله، آثار انحلال عقد منشا دين بر عقد حواله، با هدف رفع ابهام از قسمت دوم ماده 733 ق.م.، با تاكيد بر فقه اسلامي، مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است. پرسش اصلي اين است كه آيا با انحلال عقد منشا دين، حواله نيز منحل مي شود يا حواله باقي مي ماند و تعهدات ناشي از آن بايد اجرا گردد؟ در صورت پذيرش هر يك از اين دو راه حل، تكليف ثمني كه مشتري به طور مستقيم يا غير مستقيم (از طريق محال عليه) پرداخت نموده است، چه مي شود؛ يعني با انحلال بيع، خريدار براي استرداد ثمن بايد به بايع مراجعه كند يا به محتال؟ همچنين، ديني كه محال عليه به خريدار داشته، چه وضعي پيدا مي كند و نيز تكليف ثمني كه محتال اخذ كرده، چه خواهد شد؟ با روش تحقيق توصيفي تحليلي و با مطالعه گسترده در فقه اسلامي و با تحليل ماده 733 ق.م.، اين نتيجه حاصل شد كه انحلال عقد منشا دين باعث انفساخ حواله نمي شود، بلكه محتال ثمن را از محال عليه مي گيرد و محال عليه مديون نيز ديگري تعهدي در برابر محيل ندارد؛ مشتري نيز براي استرداد ثمن به بايع مراجعه مي كند. البته اين حكم اختصاص به عقد بيع ندارد، بلكه هر ديني كه در اثر عمل يا واقعه حقوقي ايجاد شود و بر مبناي آن حواله صادر شود و سپس عقد مزبور، منحل و يا دين ساقط شود، احكام پيش گفته اجرا خواهد شد.

In this article, the effects of the "dissolution" of the contract as the origin of debt upon assignment contract have been analyzed with the aim of removing ambiguity from Article 733 civil code, emphasizing on Islamic jurisprudence. The main question here is whether with the dissolution of the contract relating to the origin of debt, the assignment contract is also dissolved or the assignment contract remains valid and the resulting obligations must be fulfilled? If either of these two solutions is accepted, what will happened to the price that the customer has paid directly or indirectly (through the third party assignee); That is, does the buyer, with the dissolution of the contract, have to recourse to the seller or to the assignee for returning the price? Also, what will be the status of the third party assignee's debt to buyer, and also what will be the status of the price received by assignee? With the method of descriptive-analytical research and with extensive study in Islamic jurisprudence and analysis of Article 733 civil code, it was concluded that the dissolution of the contract as the origin of debt does not cause the dissolution of the assignment contract, but the assignee takes the price from the third party assignee and the third party assignee has no obligation with respect to the assignor; The customer also refers to the seller fir returning the price.