پديد آورندگان :
سيدي، محسن سازمان تحقيقات آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان مركزي - بخش تحقيقات علوم زراعي باغي، اراك، ايران , حمزه ئي، جواد دانشگاه بوعلي سينا - دانشكده كشاورزي - گروه زراعت و اصلاح نباتات، همدان، ايران
كليدواژه :
تناوب , توليد محصول , حبوبات , كلزا , كود اوره
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: طي دهه‌هاي گذشته منافع اقتصادي، كشاورزان را به‌سمت كشت كلزا سوق داده است. درنتيجه، توليد جهاني كلزا به ميزان قابل‌توجهي افزايش يافته و امروزه اين محصول در تناوب‌هاي كوتاه‌تر از گذشته رشد مي‌كند. كلزا معمولاً در صورت رشد بعد از گياهان ديگر نسبت به كشت متوالي، عملكرد بيشتري توليد مي‌كند. تناوب توالي گياهان زراعي است كه در همان زمين رشد مي‌كنند. حبوبات در تناوب زراعي مي‌توانند به‌دليل افزايش نيتروژن در دسترس خاك و ساير مزاياي زراعي، بهره‌وري محصولات زراعي بعدي را بهبود بخشند. همچنين حبوبات مي‌توانند با تقويت تشكيل و تثبيت خاكدانه‌هاي خاك كه از كربن آلي خاك در برابر كاني سازي محافظت مي‌كنند، موجب افزايش ذخيره كربن شوند. لذا، به‌منظور بررسي رشد و عملكرد كلزا تحت تأثير كود نيتروژنه در تناوب با ذرت و نخود، اين آزمايش انجام شد.
مواد و روش‌ها: به‌منظور بررسي رشد و عملكرد كلزا تحت تأثير كود نيتروژنه در تناوب با ذرت و نخود، آزمايشي دوساله طي سال-هاي 93-91 به‌صورت فاكتوريل و بر پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي با 3 تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه بوعلي سينا اجرا شد. فاكتور اول تناوب در دو سطح (نخود و ذرت) و فاكتور دوم سطوح مختلف كود اوره در 6 سطح (0، 40، 80، 120، 160 و 200 كيلوگرم در هكتار) بود. نمونه‌هاي تصادفي از دو مترمربع با برش ساقه‌ها در نزديكي سطح زمين براي تعيين عملكرد برداشت شد. صفات ارزيابي شده شامل ارتفاع بوته، اجزاي عملكرد (تعداد خورجين در مترمربع، تعداد دانه در خورجين و وزن هزار دانه)، عملكرد زيستي و دانه، شاخص برداشت، شاخص كلروفيل و درصد پروتئين و روغن دانه است. تجزيه واريانس داده‌ها توسط نرم‌افزار آماري SAS نسخه 9/2 صورت گرفت.
يافته‌ها: نتايج نشان داد كه تقريباً تمام صفات ارزيابي شده كلزا تحت تأثير تيمارهاي تناوب و كود نيتروژن قرار گرفتند. ولي، هيچ يك از صفات كلزا تحت تأثير اثر متقابل تناوب × كود اوره نبودند. بيشترين عملكرد زيستي، عملكرد دانه و درصد پروتئين دانه كلزا در تناوب با نخود مشاهده شد (به‌ترتيب حدود 924 و 263 گرم در مترمربع و 29/22 درصد). پيش كاشت نخود عملكرد زيستي و دانه و درصد پروتئين كلزا را در مقايسه با پيش كاشت ذرت حدود 14، 13 و 15 درصد افزايش داد. با توجه به بهبود شرايط فيزيكو-شيميايي خاك بعد از كاشت لگوم مثل نخود اين بهبود رشد و شاخص‌هاي عملكرد محصول بعد (كلزا، در اين مطالعه) طبيعي است. در بين سطوح كودي كمترين عملكرد زيستي و دانه و درصد پروتئين (به‌ترتيب حدود 576، 125 گرم در مترمربع و 05/19 درصد) در تيمار عدم مصرف كود به‌دست آمد. همچنين، بيشترين ميزان عملكرد زيستي، اجزاي عملكرد دانه و عملكرد دانه و نيز درصد پروتئين (به-ترتيب حدود 1311، 342 گرم در مترمربع و 06/21 درصد) در مصرف 200 كيلوگرم در هكتار اوره مشاهده شد ولي مقادير بدست آمده در اين تيمار با تيمار مصرف 160 كيلوگرم در هكتار اوره اختلاف معني‌داري نداشت. يكي از شناخته شده ترين اثرات كود نيتروژن افزايش شاخص‌هاي رشد و عملكرد محصولات زراعي است. در اين مطالعه مشخصه‌هاي رشد و عملكرد كلزا مثل ارتفاع بوته، شاخص كلروفيل، اجزاي عملكرد دانه، عملكرد زيستي و دانه، شاخص برداشت و درصد پروتئين و عملكرد روغن دانه به سبب كاربرد اوره افزايش يافتند.
نتيجه‌گيري: به‌نظر مي‌رسد پيش كاشت نخود راه حل مناسبي براي كاهش استفاده از كود نيتروژنه و كمك به سلامت محيط زيست است. همچنين توجه به سطح بهينه كود و عدم استفاده بيش از حد كودها به پايداري كشاورزي كمك خواهد كرد.
چكيده لاتين :
Background and objectives: Over the past decades, the economic benefit has prompted farmers to grow rapeseed. Consequently, the global rapeseed production increased considerably, and today the crop is grown in shorter rotations than ever before. Rapeseed crops usually yield more if grown after other species than when grown after rapeseed. Crop rotation is a succession of crops grown on the same land. Pulses in crop rotations can improve the productivity of subsequent crops due to increased soil available N and other agronomic benefits. Also, Legume plants can promote C storage by enhancing the formation and stabilization of soil aggregates that protect soil organic C from mineralization. In order to evaluation of rapeseed growth and yield under nitrogen fertilizer and pre-cropping with corn and chickpea crops, an experiment was conducted.
Materials and Methods: A factorial experiment was designed based on randomized complete blocks with three replications and implemented on a sandy clay soil during 2012-13 and 2013-14 growing seasons, at the Agricultural Research Station, Faculty of Agriculture, University of Bu-Ali Sina, Hamedan, Iran. The first factor consisted of chickpea and corn (forage) and the second factor was urea fertilizer levels of 0, 40, 80, 120, 160 and 200 kg/ha. Harvest operation was done in July 2013 and 2014. Random samples 2 m2 areas were harvested by cutting the stems near ground level to determine the crop grain and straw yield. Evaluated traits include plant height, grain yield components, biological and grain yield, harvest index, chlorophyll index and percentage of grain protein and oil. SAS procedures and programs were used for the analysis of variance (ANOVA) calculations.
Results and Discussion: The results showed that all of the evaluated properties of rapeseed affected by pre-cropping and nitrogen fertilizer treatments. But, none of the rapeseed traits do not affect by pre-cropping × nitrogen fertilizer. The highest biological yield and grain yield and protein percentage were observed in chickpea pre-cropping treatment (about 924 and 263 g m-2 and 22.29%, respectively). Chickpea pre-cropping treatment increased rapeseed biological yield and grain yield and protein percentage about 14, 13 and 15 percent in comparison to corn pre-cropping treatment. Pay attention to the improved physicochemical conditions of the soil after cropping legumes such as chickpea, it is normal to improve the growth and yield characteristics of the next crop (in this study, rapeseed). Among the nitrogen fertilizer levels, the lowest rapeseed biological yield and grain yield and protein percentage (about 567 and 125 g m-2 and 19.05%, respectively) were achieved at 0 kg ha-1 N fertilizer consumption. Also, the highest rapeseed biological yield and grain yield and protein percentage (about 1311 and 342 g m-2 and 21.06%, respectively) were observed at 200 kg ha-1 N fertilizer consumption, but it had no significant difference with 160 kg/ha treatment. One of the most well-known effects of nitrogen fertilizers increased the properties of crop growth. In this study, rapeseed growth and yield characteristics such as plant height, chlorophyll index, grain yield components, biological and grain yield, harvest index, and percentage of grain protein and oil increased due to urea application.
Conclusion: It seems that in rapeseed farming, legumes pre-cropping such as chickpea pre-cropping is a good solution to reduce the use of nitrogen fertilizers and to contribute to environmental health. Also, attention to optimum fertilizer levels and non-overuse of fertilizers will contribute to agricultural sustainability.
