مدل ديناميكي ارزيابي و سنجش مطلوبيت كريدورهاي ترانزيت ريلي؛ مطالعة موردي كريدور ريلي بندرعباس- سرخس

A Dynamic Model for Evaluating the Utility of Railway Transit Corridors; a Case study of Bandar Abbas- Sarakhs Corridor

در حال حاضر حمل و نقل جاده اي مدل اصلي ترانزيت بار در ايران است و در حدود 90 درصد از ترانزيت بار زمين توسط جاده صورت مي-گيرد. وضعيت موجود با قوانين و سياست هاي كلان كشور در حوزه حمل و نقل و ترانزيت كه سهم 70 درصدي براي جاده و 30 درصدي براي راه آهن در نظر گرفته است تناسب ندارد. از طرفي با توجه به گستردگي مناسب شبكه ريلي در ايران ، راه آهن مي تواند سهم بيشتري از حمل و نقل زميني بار داشته باشد و نقش موثرتري در اقتصاد ملي ايفا نمايد. هدف از اين مقاله شناسايي و بهبود عوامل موثر در مطلوبيت كريدورهاي ترانزيت ريلي است تا از اين طريق جايگاه رقابتي راه آهن در ترانزيت بار بهبود يابد. در اين تحقيق در ابتدا مفاهيم مرتبط با مطلوبيت و ترانزيت شرح داده مي شوند . سپس عوامل موثر در مطلوبيت كريدورهاي ترانزيت ريلي از ديد صاحبان بار ، از طريق بررسي ادبيات موضوع و نظر خبرگان اين حوزه شناسايي و تعيين مي گردند. اين عوامل شامل هزينه حمل ، قابليت رهگيري واگن، قابليت اطمينان ، سرعت تجاري ، ايمني مسير و تناوب حمل هستند. در ادامه تابع مطلوبيتي براي كريدور ريلي بندرعباس- سرخس بر اساس عوامل مذكور توسعه مي يابد و پس از آن يك مدل ديناميكي براي ارزيابي مطلوبيت اين كريدور توسعه داده مي شود و پس از اعتبارسنجي آن ، مدل مذكور با استفاده از نرم افزار ونسيم براي مدت 20 سال شبيه سازي مي شود. نتايج حاصل از شبيه سازي مدل ديناميكي و ارايه سناريوهاي مختلف نشان مي دهند كه اعمال سناريوهاي بهبود سيستم رهگيري واگن ، افزايش سرعت تجاري و بهبود قابليت اطمينان و هم چنين ارايه تخفيف هاي مقداري از طرف شركت هاي حمل و نقلي بطور همزمان مي توانند نقش به سزايي در افزايش مطلوبيت اين كريدور ترانزيت ريلي داشته باشند و تغيير در تنها يك عامل منجر به تغييرات اساسي در مطلوبيت مسير مذكور نخواهد شد.

Currently, road transportation is the main mode of freight transit in Iran and about 90% of freight transit is done through this mode of transportation which is not in line with the transportation policies that based on them 70% of the freight transit should be done through road transportation and 30% of the freight transit should be done through rail transportation. However, Iran's railway network is very wide and we can increase the share of railway in freight transit. Therefore it is important to recognize the effective factors which increase the share of rail transit. The purpose of this research is to recognize the factors increasing the utility of railway transit corridors and to improve the competitive position of railway in freight transit. So the concepts of utility and transit are described in the first place, then the factors affecting the utility of railway transit corridors from the perspective of the owner of goods are determined by making a literature review and investigating the opinions of experts. These factors include transportation cost, commercial speed, reliability, safety, the system of tracing wagons and service frequency. Then a utility function for Bandar Abbas- Sarakhs corridor is developed based on the mentioned factors. At last, a dynamic model to evaluate the utility of the mentioned corridor is developed and after verifying the validation of it, the model is simulated by vensim PLE software for 20 years. The results of the simulation show that simultaneous improvement in reliability, the system of tracing wagons and commercial speed and also giving discount on the cost of transportation according to the demand of the owner of goods can play a significant role in increasing the utility of the mentioned corridor, and changing only one factor will not result in major changes in the utility of the corridor.