گزينش ژنوتيپ‌هاي برتر متحمل خشكي گندم دوروم با استفاده از روش‌هاي مبتني بر تحليل گرافيكي

خشكي مهم‌ترين عامل محدود كننده توليد گندم دوروم در نواحي مديترانه‌اي و ساير مناطق مي‌باشد. ايران در زمره مناطق خشك و نيمه خشك دنيا قرار دارد. به منظور شناسايي مؤثرترين شاخص‌هاي تحمل تنش خشكي و همچنين ژنوتيپ‌هاي متحمل خشكي گندم دوروم، اين مطالعه به صورت دو آزمايش مجزا (يكي در شرايط آبياري نرمال و ديگري قطع آبياري بعد از 50 درصد سنبله‌دهي) انجام شد. در هر آزمايش 20 لاين اميدبخش گندم دوروم در قالب طرح بلوك كامل تصادفي در سه تكرار در ايستگاه تحقيقات كشاورزي نيشابور به مدت دو سال زراعي مورد بررسي و مقايسه قرار گرفتند. شاخص‌هاي تحمل تنش با استفاده از ميانگين دو ساله عملكرد محاسبه شدند كه عبارت بودند از REIو MP, GMP, STI ,SSI , TOL , YI , YSI , RDI , DI , MRP بررسي همبستگي بين شاخص‌ها و عملكرد دانه در دو محيط تنش و بدون تنش با استفاده از نمودار باي‌پلات، نشان داد كه شاخص‌هاي MP,GMP و STI بهترين شاخص‌ها جهت شناسايي ژنوتيپ‌هاي برتر در دو محيط آزمايش بودند. بر اساس چند ضلعي GGEBiplot لاين‌هاي 7 و 8 برترين ژنوتيپ‌ها شناخته شدند. بررسي همزمان عملكرد و پايداري ژنوتيپ‌ها با استفاده از GGEBiplot براساس عملكرد دانه در مجموع دو شرايط نيز نشان داد كه لاين شماره 7 (ALLA*2/4/ARMENT//SRN_3/NIGRIS_4/3/CANELO_9.1) با داشتن عملكرد و پايداري بالا بهترين ژنوتيپ‌ بود. همچنين لاين شماره 7 در باي‌پلات تعيين ژنوتيپ ايده‌ال به عنوان ژنوتيپ برتر شناخته شد. در مجموع نتايج نشان دادند GGEBiplot روش مناسبي جهت شناسايي ژنوتيپ‌هاي برتر براساس باي‌پلات شاخص‌هاي مختلف در مقابل ژنوتيپ‌ها و گزينش همزمان بر اساس عملكرد و پايداري عملكرد مي‌باشند.

Drought is the most important limiting factor for durum wheat production in the Mediterranean and other regions. Iran is located in arid and semi-arid parts of the word. In order to identify the most effective stress tolerance indices and the most tolerant durum wheat genotypes, this study was conducted as two separate experiments (one under normal irrigation conditions and the other cut off irrigation after 50% spike) on 20 promising durum wheat lines in a randomized complete block design at three replications. The research was implemented at Neishabour Agricultural Research Station for two cropping seasons. Stress tolerance indices were calculated using the two-year average yield, which were MP, GMP, STI, SSI, TOL, YI, YSI, RDI, DI, MRP and REI. Biplot correlation equations could explain relation between grain yield and calculated indices where GMP, MP and STI were the best ones under both conditions. Lines 7 and 8 were identified as superior genotypes based on GGEBiplot polygon. Keeping in view both yield and stability adopting GGEBiplot, line 7 was favorable. Also Line 7 was ideal genotype in relevant biplot. Generally, results showed that GGEBiplot was suitable methods for identifying superior genotypes based on biplot indices considering both yield and stability.