جايگاه عتبات عاليات در معاهدات ايران و عثماني: از آماسيه تا كردان

يكي از پيامدهاي بروز جنگ‌هاي طولاني ميان ايران و خلافت عثماني انعقاد معاهدات و مصالحه‌نامه‌هاي متعدد بود. ما در اينجا به بررسي شش قرارداد صلح كه در ‌آن‌ها به‌صراحت يا به‌طور غيرمستقيم (بيشتر قراردادهايي كه بعد از آماسيه منعقد شدند بر پايۀ اين قرارداد بودند كه در آن با صراحت به موضوع عتبات مي‌پردازد) به مسئلۀ عتبات و امنيت زوار ايراني توجه شده است، پرداخته‌ايم. مسئله اساسي تحقيق حاضر بررسي نقش و تأثير عتبات عاليات و اماكن مقدسه، بر گسترش و نفوذ تشيع در عثماني است و اين‌كه در كدام‌يك از قراردادهاي ميان دو كشور بندهايي به موضوع زوار ايراني عتبات اختصاص يافته است و طرفين چه تعهداتي را بر عهده گرفته‌اند؟ تحقيق حاضر نمايانگر اين مسئله است كه ايجاد امنيت زوار ايراني عتبات عاليات و حفظ حرمت ‌آن‌ها از اصول الزام‌آور معاهدات بوده است. عثماني‌ها نيز متقابلاً خواهان خودداري شيعيان ايران از لعن خلفاء سه ‌انه و عايشه همسر پيامبر بوده‌اند.