مفهوم‌‌شناسي مرجعيت علمي امامان معصوم

در سده اخير نظريه‌‌اي از سوي طرفداران تقريب مذاهب اسلامي مطرح گشت كه در بحث امامت بين دو مسئله زعامت سياسي و مرجعيت علمي قائل به تفكيك شد؛ به‌‌گونه‌‌اي كه مورد اول را مسئله‌‌اي تاريخي كه امروزه نقش چنداني در مشكلات عملي جامعه مسلمانان ندارد و مورد دوم را مسئله‌‌اي كلامي اعتقادي كه طرح آن مي‌‌تواند گره‌‌گشاي بن‌‌بست‌‌هاي جوامع اسلامي باشد، به شمار آورد. از اين سبب لازم بود تا تعريف دقيقي ازمفهوم مرجعيت علمي امامان و چيستي آن ارائه شود. در اين مقاله و در پاسخ به اين سؤال با استفاده از منابع حديثي، تاريخي و كلامي و به شيوه توصيفي- تحليلي، اين نتيجه حاصل گشت كه اصطلاح مرجعيت ائمه دو معناي منبع بودن، يعني وجوب رجوع به قول، فعل و تقرير امام و معناي حاكم و داور بودن، يعني هرگاه اختلافي در فهم يا تقرير و تبيين مسئله‌‌اي پيش آمد، گفتار، كردار و تقرير امام، فصل‌‌الخطاب و حاكم خواهد بود را در خود نهفته دارد و مفهوم يادشده مقيّد به قيد و مشروط به شرط خاصي نيست. بازبيني منابع تاريخي- حديثي نشان مي‌‌دهد كه مسلمانان و دانشمندان و بزرگان جامعه اسلامي در زمينه‌‌هاي مختلفي به آن بزرگواران رجوع كرده و در اين رجوع فرقي بين علوم ديني و غيرديني نگذاشته‌‌اند؛ همچنين در طرف مقابل هم آن بزرگواران در هيچ موردي از پاسخگويي استنكاف نكرده و به تناسب رجوع‌‌هاي صورت‌‌گرفته، به سؤال‌‌ها پاسخ داده و در اختلافات علمي موجود به داوري پرداخته‌‌اند.