جستاري براي شناخت زمينه فرهنگي معماري از نفار تا سقانفار

The inquiry to identify the cultural contex of architecture from Nefar to Saqa-Nefar

سقانفارها معماري مختص منطقه مازندران است و منشا شكل گيري آنها به سنتهاي آييني پيش از اسلام بر مي گردد و در حال حاضر به عنوان معماري عاشورايي در راستاي پاسداشت تقدس آب و منسوب به حضرت ابوالفظل (ع) شناخته مي شود. معماري آن نشاني از تركيب مولفه هاي معنايي در قالب نقوش و نمادهاي تصويري، مكاني و ساختاري است كه در دوره هاي مختلف تاريخي و براساس زمنيه اي فرهنگي دچار تحول شده اند؛ هدف پژوهش پاسخ به اين پرسش است: چه عوامل فرهنگي موجب شده اند نفار براي پاسداشت واقعه عاشورا انتخاب شود و چه نشانه هاي از معماري آئيني قبل از اسلام در آن بر جاي مانده است؟ اين تحقيق از نوع پژوهش هاي بنيادي-نظري است كه با روش توصيفي _ تحليلي كار شده است و گردآوري اطلاعات براساس و مطالعات كتابخانه و پيمايش هاي ميداني انجام يافته است و با توجه به هدف پژوهش يافتن علل سيرتحول از نفار به سقانفار براساس زمينه فرهنگي مي باشد؛ در يافته‌هاي پژوهش انجام گرفته در دو شاخه نفار و سقانفار به همراه تطبيق آنها با مولفه‌هاي تصوير ذهني، كالبد و فعاليت، مشخص شد كه همخواني كاركرد، معنا و كالبد نفار با ارزش‌هاي اسلامي، بخصوص گرامي داشت آب سبب حفظ و تداوم معماري نفار به سقانفار شده است. بدين صورت كه گرامي داشت آب از آئين كهن ايران سرچشمه مي گيرد كه پس از اسلام با نگرش هاي اسلامي همخوان شده است. نام نپ، وجود چاه ها، و درختان مقدس، و جغرافياي تاريخي در اين منطقه بيانگر نشاني از ايزد بانوي آبهاست. پيش از اسلام دو سري نفار وجود داشت نوع اول: بناهاي متعلق به ايزد بانوي آب در كنار منابع آب براي عبادت ، نوع دوم: در كنار مزارع براي مراقبت از آب كاربرد داشتند، بدين ترتيب نفار از ابتدا دو وظيفه حراست و عبادت را بر عهده داشت به اين دليل عبادي، بعد از اسلام به عنوان سقانفار انتقال دادند و از منظر ساختار-كالبدي و تزئيني تداوم يافته معابد كهن است كه با نمادهاي شيعي هم راستا شده است.

The Saqa-Nefar are specific architecture of Mazandaran province, and the origin of their formation are date to ritual traditions of pre-Islamic periods. Currently, those are known as architecture of Ashura that are in order to protect the sanctity of water and attributed to Aboulfazl (AS). Their architecture is combination of architecture combination with semantic components in format of motifs and formation, local and structural symbols which had undergone transformation of structural and formation according to cultural context during various historical periods. The current research is seeking to answer for this question: what cultural backgrounds were due to choose Nefar for keep up Ashura event and what signs remain in those from pre-Islamic ritual architecture? This research is fundamental and theoretical research that had been done through descriptive and analytical method. Data collection is based on library source and field surveys. In regard to the research goal that it is finds Causes of evolution Nefar to Saqa-Nefar according to cultural context. The results of this research show: the cherishing of water origin from ancient ritual of Iran that it be conformed to Islamic attitudes during Islamic period. The name of the nep, existence wells, holly trees and historical geography of this region expresses signs of goddess of water (Anahita). There were two kinds of Nefar during pre-Islamic period: one type belongs goddess of water that was beside water source to worship, another type was used beside the farms to care water. Thus, from beginning, Nefar had two duties (protection and worship). For this reason, they had transferred Nefar as Saqa-Nefar during Islamic period. In perspective of physical and decoration structure are continuation of ancient temple that aligned with Shieh symbols.