ارزيابي تحمل به تنش يخ زدگي در لاين هاي متنوع اميدبخش گندم دوروم با استفاده از شاخص هاي مقاومت به تنش

به­ منظور ارزيابي لاين­هاي گندم دوروم از نظر تحمل به تنش يخ­زدگي، 45 لاين اميدبخش گندم دوروم حاصل از تلاقي هاي بين والدين مختلف با استفاده از شاخص­هاي تحمل به تنش مورد ارزيابي قرار گرفتند. اين آزمايش متشكل از آزمون گلخانه ­اي و آزمايشگاهي در دانشكده اصلاح نباتات دانشگاه محقق اردبيلي در سال زراعي 98-97 به اجرا درآمد. در اين آزمايش لاين­ هاي گندم در مرحله گياهچه مورد بررسي قرار گرفتند. لاين ­هاي گندم دوروم در قالب طرح فاكتوريل بر مبناي بلوك­هاي كامل تصادفي با سه تكرار كاشته شدند. گياهان تا مرحله 3 تا 5 برگي در شرايط گلخانه نگهداري شدند. سپس به­ منظور ايجاد خوسرمايي، گلدان­ ها به اتاقك سرما با دماي 4 درجه برده شدند تا براي اعمال تنش آماده شوند. براساس عملكرد بيولوژيك، شاخص ­هاي تحمل (TOL)، حساسيت به تنش (SI)، ميانگين توليد (MP)، شاخص تحمل به تنش (STI)، ميانگين هندسي توليد (GMP)، شاخص ميانگين هارمونيك توليد (HARM)، شاخص كاهش عملكرد (Yr) و شاخص تحمل ريشه و اندام هوايي (TI) محاسبه شدند. نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه لاين­هاي مورد بررسي از نظر صفات MP، GMP و HARM داراي اختلافات معني ­داري بودند و شاخص­ هاي Yr و Ti در تنش معني­دار بودند. اثر متقابل لاين در تنش براي تمام شاخص ­ها غير­معني­دار بود. با توجه به رابطه همبستگي عملكرد با شاخص ­ها، مناسب­ترين شاخص ­ها MP، GMP، HARM و TOL شناخته شدند. مقايسه ميانگين لاين­ها و تنش به صورت جداگانه مورد بررسي قرار گرفت. حداكثر ضريب همبستگي (**0/999) مربوط به رابطه شاخص STI با SI، Yr با SI و Yr با STI بود. به ­طوركلي شاخص­هايGMP، MP و HARM مناسب­ ترين شاخص ­ها براي ارزيابي تحمل به تنش لاين ­ها در تمام سطوح موردمطالعه و شاخص TOL مناسب براي سطوح تنش بالاتر بود. مطالعه لاين­ ها به ­وسيله شاخص­ ها با استفاده از تجزيه خوشه ­اي، تجزيه تابع تشخيص و تجزيه عاملي نتايج مشابهي را نشان داد. نتايج حاصل از تجزيه خوشه­ اي و تجزيه عاملي با سه عامل اول لاين­هاي 25، 26، 27، 28، 31، 36 و 39 را متحمل­ترين لاين­ها معرفي نموده و لاين ­هاي 11، 13، 15، 17، 18 و 19 حساس­ترين آنها شناخته شدند. در تجزيه به عامل­ها سه عامل اول 52/97 درصد از واريانس موجود را توجيه كردند و شاخص­هاي STI، SI، Yr، Ti اندام هوايي، MP، GMP و HARM بيشترين مقدار را داشتند و موثرترين شاخص ­ها در پراكنش لاين ­ها بودند. با توجه به نمودار سه بعدي پراكنش لاين­ها، بيشترين ضرايب عاملي بر اساس سه عامل اول مربوط به لاين­ هاي 5، 7، 25، 26، 27، 28، 31، 36 و 39 بود.

In order to evaluate durum wheat lines in terms of frost stress tolerance, 45 promising durum wheat lines resulting from crosses between different parents were assessed using stress tolerance indices. This experiment consisting of greenhouse and laboratory tests was performed in the Faculty of Plant Breeding of MohagheghArdabili University in the 2017-18 crop year. In this experiment, wheat lines at seedling stage were studied. Durum wheat lines were planted in a factorial design based on randomized complete blocks with three replications. Plants up to 3 to 5 leaf stage were kept in greenhouse conditions. The pots were then taken to a cold room at 4°C to prepare for stress. Based on biological performance, tolerance indices (TOL), stress sensitivity (SI), average production (MP), stress tolerance index (STI) Geometric mean of production (GMP), Harmonic mean of production index (HARM), Yield reduction index (Yr) and Root and shoot tolerance index (TI) were calculated. The results of analysis of variance showed that the studied lines had significant differences in terms of MP, GMP and HARM traits and Yr and Ti indices were significant in stress. The interaction of the line in stress was insignificant for all indices. Due to the correlation between performance and indices, the most appropriate indices were MP, GMP, HARM and TOL. Comparison of mean lines and stresses were examined separately. The maximum correlation coefficient was related to the relationship (0.999) between STI index with SI, Yr with SI and Yr with STI. In general, GMP, MP and HARM indices are the most appropriate indices to evaluate the stress tolerance of lines at all levels. The study and TOL index were suitable for higher stress levels. Study of lines by indices using cluster analysis, detection function analysis and factor analysis showed similar results. The results of cluster analysis and factor analysis with the first three factors introduce lines 25, 26, 27, 28, 31, 36 and 39 as the most tolerant lines and lines 11, 13, 15, 17, 18 and 19 as the most sensitive. They were identified. In factor analysis, the first three factors explained 97.52% of the available variance and the indices of STI, SI, Yr, Ti aerial parts, MP, GMP and HARM They had the highest value and were the most effective indicators in the distribution of lines. According to the three-dimensional diagram of line distribution, the highest factor coefficients based on the first three factors were related to lines 5, 7, 25, 26, 27, 28, 31, 36 and 39.