ارزيابي پارامترهاي فتوسنتزي و روابط آن‌ها با عملكرد دانه در لاين‌هاي لوبيا قرمز در شرايط مزرعه

استفاده از صفات فيزيولوژيكي از بهترين روش‌ها براي توليد سريع واريته ­هاي جديد است به همين دليل به‌منظور ارزيابي عوامل فتوسنتزي و روابط آن‌ها با عملكرد كل در لوبيا قرمز آزمايشي در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در ايستگاه تحقيقات خيرآباد زنجان در شرايط آبياري نرمال در طي دو سال زراعي 1397 تا 1399 انجام شد. ژنوتيپ‌هاي مورد مطالعه در تمامي صفات (به‌جز تشعشع فعال فتوسنتزي) اختلاف معني‌داري را با يكديگر نشان دادند. ژنوتيپ‌هاي مورد مطالعه در تمامي صفات (به‌جز تشعشع فعال فتوسنتزي) اختلاف معني‌داري را با يكديگر نشان دادند. اين نتايج حاكي از وجود تنوع بالاي ژنتيكي بين ژنوتيپ‌ها ازلحاظ صفات مرتبط با فتوسنتز و درنتيجه ظرفيت عملكرد بوده است. ژنوتيپ‌هاي G1، G2، G4، G9 و G12 ميزان فتوسنتز، هدايت روزنه‌اي، كارايي مصرف آب و هدايت مزوفيلي بالاتري نسبت به بقيه ژنوتيپ ها نشان دادند. ژنوتيپ‌هاي G6، G7 و G3 داراي هدايت مزوفيلي، كارايي مصرف آب و فتوسنتز كمتري نسبت به بقيه ژنوتيپ‌ها بودند. بين صفات ميزان فتوسنتز با CO2 زير روزنه‌اي همبستگي منفي معني‌دار و با صفات هدايت روزنه‌اي، هدايت مزوفيلي، كارايي مصرف آب و عملكرد همبستگي مثبت معني‌دار وجود دارد؛ بنابراين ژنوتيپ‌هاي داراي فتوسنتز بيشتر علاوه بر هدايت روزنه‌اي بالا هدايت مزوفيلي و به عبارتي كارايي بيشتري در استفاده از دي‌اكسيد كربن وارد شده به روزنه را دارا هستند و درنتيجه از غلظت دي‌اكسيد كربن زير روزنه‌اي آن‌ها كاسته شده است بنابراين بين صفات فتوسنتز، كارايي مصرف آب و هدايت مزوفيلي رابطه نزديكي وجود دارد. تجزيه رگرسيون نشان داد وقتي‌كه عملكرد كل به‌عنوان متغير تابع در نظر گرفته مي‌شود صفات تشعشع فعال فتوسنتزي و ميزان فتوسنتز عملكرد دانه را توجيه مي‌كنند. ولي وقتي ميزان فتوسنتز به‌عنوان متغير تابع باشد صفات تشعشع فعال فتوسنتزي، CO2 زير روزنه‌اي، دماي برگ و ميزان تعرق تغييرات ميزان فتوسنتز را توجيه مي‌كنند. با توجه به وجود تنوع در شاخص‌هاي فتوسنتزي در ژنوتيپ‌ها، مي‌توان اين آزمايش را در شرايط مختلف تنش مانند خشكي و شوري نيز انجام داده و نتايج را با شرايط نرمال اين ژنوتيپ‌ها جهت انتخاب ژنوتيپ‌هاي كارآمد در شرايط تنش مورد بهره‌برداري قرار داد

The use of physiological traits is one of the best methods for the rapid production of new varieties, therefore, in order to evaluate photosynthetic factors and their relationship with total yield in red beans, an experiment was conducted in a randomized complete block design with three replications at Khairabad Research Station in Zanjan under normal irrigation conditions during two consecutive crop years (2018-2020). The studied genotypes showed significant differences in all traits (except photosynthetically active radiation). The studied genotypes showed significant differences in all traits (except photosynthetically active radiation). These results indicate that there is a high genetic diversity between genotypes in terms of photosynthesis-related traits and, consequently, yield capacity. Genotypes G1, G2, G4, G9 and G12 showed higher photosynthesis, stomatal conductance, water use efficiency and mesophilic conductivity than other genotypes. G6, G7 and G3 genotypes had less mesophilic conductivity, water use efficiency and photosynthesis than other genotypes. There is a significant negative correlation between photosynthesis and sub stomatal CO2 and a significant positive correlation with the stomatal conductance, mesophilic conductance, water use efficiency and yield; therefore, genotypes with more photosynthesis, in addition to high stomatal conductance, have higher mesophilic conductivity and, in other words, are more efficient in using carbon dioxide entering the stomatal. As a result, the concentration of sub stomatal CO2 is reduced, so there is a close relationship between photosynthesis, water use efficiency and mesophilic conductivity. Regression analysis showed that when total yield is considered as a function variable, the photosynthetic active radiation and photosynthesis justify grain yield. However, when the photosynthesis is a function variable, the traits of photosynthetic active radiation, sub stomatal CO2, leaf temperature, and transpiration rate justify changes in photosynthesis. Due to the diversity of photosynthetic indices in genotypes, this experiment can be performed in different stress conditions such as drought and salinity and the results can be used with normal conditions to select efficient genotypes in stress conditions.