وراثت‌پذيري صفات مرتبط با ميوه و برآورد اثر دانه گرده بر ميوه‌بندي برخي توده هاي گوجه فرنگي (Solanum esculentum Mill.)

در اين تحقيق، وراثت‌پذيري صفات مرتبط با ميوه 15 توده­ گوجه فرنگي ايران (اروميه، گرگان، كفشگيري، ساري، رشت، كردستان، كرمانشاه، سمنان، شاهرود، زنجان، ورامين، اسفراين، نيشابور، سيرجان، همدان) و همچنين اثر منبع دانه گرده برخي توده ها بر ميوه بندي گوجه فرنگي در شهرستان كلاله استان گلستان در سال 98 مورد مطالعه قرار گرفت. آزمايش در قالب طرح بلوك كامل تصادفي با 15 جمعيت در سه تكرار (پنج گياه براي هر جمعيت) اجرا ­شد. پس از گرده­افشاني، تعداد ميوه در بوته، وزن ميوه، تعداد حجره و تعداد بذر مورد ارزيابي قرار گرفتند. ميزان تنوع فنوتيپي، ژنوتيپي، محيطي و توارث­پذيري عمومي صفات نيز محاسبه گرديد. نتايج نشان داد كه صفات وزن ميوه، طول ميوه و تعداد حجره به­ترتيب با مقادير 200 گرم، 8/83 ميلي­متر و 12 عدد در توده ورامين بيشترين مقدار را دارد. در توده كرمانشاه بيشترين تعداد بذر ميوه با 323 عدد در هر ميوه ثبت شد. توده كفشگيري، با طول 3/33 ميلي­متر و وزن ميوه 9/17 گرم، به عنوان يكي از كوچك­ترين ميوه ها مي باشد. صفات وزن ميوه، طول ميوه، تعداد حجره و تعداد بذر داراي وراثت­پذيري بالايي از 88 تا 92 درصد بودند. در همه صفات مورد مطالعه ضريب تنوع ژنتيكي بيشتر از ضريب تنوع فنوتيپي بود كه نشان‌دهنده تأثير كمتر عوامل محيطي بر اين صفات بود. همچنين نتايج نشان داد كه ميوه هاي حاصل از تلاقي توده­هاي مختلف (نتاج حاصل از دگرگشني) كمترين مقدار وزن ميوه و تعداد بذر دارا بودند و نتاج حاصل از خودگشني مقدار بيشتري را داشتند و ليكن دانه گرده غيرخودي بر طول ميوه و تعداد حجره تاثيري نداشته است. از نتايج تحقيق حاضر مي­توان استنباط كرد كه نوع دانه گرده مي­تواند بر خصوصيات كمي بذر و ميوه گوجه فرنگي تأثيرگذار باشد بطوريكه اكثر صفات در حالت دگرگشني به­طور معني­داري داراي مقادير كمتري نسبت به حالت خودگشني بودند. بنابراين به منظور افزايش راندمان توليد در اين گياه، گرده افشاني با دانه گرده خودي قابل توجه مي باشد.

In this study, the fruit heritability of 15 different accessions of Iranian tomato (Urmia, Gorgan, Kafshgiri, Sari, Rasht, Kurdistan, Kermanshah, Semnan, Shahroud, Zanjan, Varamin, Esfarayen, Neishabour, Sirjan, Hamedan) and fruit set through pollen grain source, were measured in in Kalaleh city of Golestan province in 2019. The experiment was conducted in a randomized complete block design with 15 populations in three replications (five plants per population). After pollination, the fruits were evaluated in the laboratory and their seeds were extracted and collected. Traits including number of fruits per plant, fruit weight, number of cells and number of seeds were evaluated. Phenotypic diversity, genotypic diversity, environmental diversity and general heritability of traits were calculated. The results showed that fruit weight, fruit length and number of locular cavity respectively with 200 g, 8.83 mm and 12 had the highest value in Varamin accession. In Kermanshah accession, the highest number of fruit seeds was recorded with 323 pieces per fruit. Kafshgiri accession, with a length of 3.33 mm and a fruit weight of 9.17 g, is one of the smallest fruits. Fruit weight, fruit length, number of locular cavity and number of seeds had high heritability from 88 to 92%. In all studied traits, the coefficient of genetic diversity was higher than the coefficient of phenotypic diversity, which showed less impact of environmental factors on these traits. The results also showed that the fruits obtained from the cross-pollination of different accessions (offspring from crosspollination) had the lowest amount of fruit weight and number of seeds and the offspring from self-pollination had a higher amount. However, non-self pollen grains had no effect on fruit length and locular cavity. From the results of the present study, it can be inferred that the type of pollen grain can affect the quantitative characteristics of tomato seeds and fruits so that most traits in the cross-pollination had significantly lower values than the self-pollination. In order to increase the production efficiency of tomato, pollination with self pollen grains should be considered.