ارزيابي سازگاري لاين هاي اميدبخش كنجد در منطقه سيستان با استفاده از روش هاي تجزيه چندمتغيره

گياه كنجد از گياهان دانه روغني با مقاومت بالا به كم ­آبي است. اين گياه با حداقل نياز رطوبتي عملكرد مناسبي را نسبت به ساير محصولات زراعي در فصل تابستان دارد. شناخت ژنوتيپ­هاي پرمحصول در اين شرايط از اولويت­هاي برنامه­ هاي به­ نژادي گياه كنجد است. در اين تحقيق تعداد 10 لاين اميد­بخش كنجد به ­دست آمده از نسل­ هاي در حال تفكيك كه در ارزيابي‌هاي مقدماتي به عنوان ژنوتيپ­هاي برتر شناخته شده بودند، به همراه شش ژنوتيپ محلي جهت بررسي و مقايسه عملكرد در در قالب طرح بلوك­هاي كامل تصادفي با سه تكرار در منطقه سيستان در طي دو سال زراعي مورد بررسي قرار گرفتند. در طي دوره رشد صفات كمي و فنولوژيكي مختلف ارزيابي شدند. بررسي تجزيه واريانس نشان داد كه ژنوتيپ­ هاي مورد بررسي تفاوت معني­ داري از نظر عملكرد دانه، عملكرد بيولوژيك، ارتفاع بوته و وزن هزاردانه دارند. با استفاده از روش مقايسه ميانگين دانكن، به ترتيب ژنوتيپ­ هاي 3، 13، 5 و 7 به عنوان ژنوتيپ­ هاي برتر از نظر عملكرد دانه شناخته شدند. بررسي همبستگي صفات، رابطه مثبت و معني­ دار عملكرد دانه با وزن هزار دانه را نشان داد. همچنين نمودار باي­پلات پراكنش ژنوتيپ­ ها بر روي دو عامل اول نشان داد ژنوتيپ هاي 3، 5 و 13 از ساير ژنوتيپ­ ها متمايز و به عنوان ژنوتيپ­ هاي برتر از نظر صفات كمي مي­ باشند. تجزيه خوشه ­اي براي تمامي صفات با استفاده از روش Ward نيز ژنوتيپ ­هاي 3 و 13را از ساير ژنوتيپ­ ها تفكيك نمود. علاوه براين، رتبه ­بندي ژنوتيپ­ ها بر اساس شاخص انتخاب ژنوتيپ ايده­آل (SSIG) نيز ژنوتيپ­ه اي 3 و 13 را به عنوان ژنوتيپ­ هاي با رتبه بالا نشان داد. بنابراين با استفاده از روش­ هاي مختلف تجزيه چندمتغيره آماري، ژنوتيپ­ هاي 3، 13 و 5 به عنوان ژنوتيپ­ هاي با عملكرد مطلوب و با سازگاري بالا در منطقه سيستان معرفي مي­ شوند.

Sesame is an oilseed crop with high resistance to dehydration. This plant with the minimum moisture requirements has a good performance compared to the other crops in the summer. Recognition of high-yielding genotypes under these conditions is one of the priorities of sesame breeding programs. In the current study, 10 promising sesame lines derived from segregating generations that were superiors in the preliminary evaluations were evaluated along with 6 local genotypes in the form of RCBD with 3 replications in the Sistan region during two cropping seasons. Different quantitative and phenological traits were evaluated during the growing periods. ANOVA results indicated significant differences among genotypes for their grain yield, biological yield, plant height and thousand seed weight. Using Duncan's mean comparison method, genotypes 3, 13, 5 and 7 were identified as superior genotypes. The correlation study of the studied traits showed a positive and significant relationship between grain yield and 1000- seed weight. Also, biplot diagram of genotypes distribution on the first two components showed that genotypes 3, 5 and 13 are different from other genotypes in the term of quantitative traits and were considered as the best ones. Cluster analysis for all traits using Ward method also distinguished genotypes 3 and 13 from other genotypes. Additionally, genotypes ranking based on the selection index of ideal genotype (SSIG) revealed genotypes 3 and 13 as high ranking genotypes. Therefore, using different multivariate analysis methods, genotypes 3, 13 and 5 are introduced as desirable yielded genotypes with high compatibility in the Sistan region.