شناسايي منابع ژنتيكي متحمل به تنش گرما در ژرم پلاسم گندم نان

تنش گرماي انتهاي دوره رشد به عنوان رايج­ ترين و پرخسارت­ترين نوع تنش گرمايي در جهان شناخته شده است. در مناطق جنوبي ايران از جمله خوزستان نيز تاخير در كشت گندم منجر به مواجه شدن مراحل گرده­ افشاني و پر شدن دانه با دماهاي بالا و افت عملكرد مي­گردد. گزينش ارقام متحمل به تنش گرما، يكي از راه­هاي مبارزه با اين تنش مي­ باشد. در اين آزمايش به منظور شناسايي منابع متحمل به گرما، 203 نمونه ژنتيكي گندم نان به همراه 3 رقم شاهد منطقه در دو تاريخ كاشت مطلوب و ديرهنگام (به منظور ايجاد تنش گرماي انتهايي) به صورت طرح آگمنت در اهواز كشت و صفات زراعي ارزيابي گرديد. نتايج نشان داد كه تقريبا تمام صفات مورد ارزيابي در شرايط تنش گرما نسبت به شرايط نرمال كاهش داشتند. در هر دو شرايط نرمال و تنش تعدادي نمونه‌هاي ژنتيكي برتر از لحاظ صفات مورد بررسي نسبت به ارقام شاهد مشاهده گرديد. نمودار دو طرفه مبتني بر مؤلفه‌هاي اصلي در شرايط تنش گرما نشان داد كه 64 نمونه ژنتيكي به همراه شاهدها در ناحيه‌ مربوط به ويژگي‌هاي برتر از لحاظ وزن دانه پنج سنبله، تعداد گلچه در سنبلچه، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله، طول سنبله و ارتفاع بوته واقع شدند. همچنين نمونه‌هاي ژنتيكي با استفاده از تجزيه خوشه‌اي در پنج گروه از يكديگر تفكيك شدند. مجموع نتايج، حاكي از تنوع بالايي در مواد ژنتيكي مورد تحقيق بود و نمونه‌هاي ژنتيكي برتر ازشاهدها در شرايط گرما جهت استفاده در برنامه‌هاي اصلاحي آينده، شناسايي گرديد .

Terminal heat stress has been recognized as the most widespread and detrimental type of heat stress in the world. In southern regions of Iran like Khuzestan, delay in planting date causes pollination and grain filling stages to be exposed to high temperatures, resulting in yield reduction. Developing heat tolerant cultivars is one of the ways to deal with heat stress. In this study, to identify resources of heat tolerance in wheat germplasm, a total of 203 bread wheat accessions with three control cultivars were planted in normal and delayed planting dates as an augmented experimental design in Ahwaz and the agronomic traits were evaluated. The results showed that almost all the evaluated traits were reduced in heat stress conditions compared to normal conditions. In both normal and heat stress conditions, some superior accessions were identified in terms of the studied traits compared to the control cultivars. In the biplot based on the principal components under heat stress conditions, 64 accessions along with control cultivars were located in the area of superior characteristics in terms of grain weight of five spikes, number of florets per spike, number of grains per spike, number of spikelets per spike, spike length and plant height. The studied accessions were divided into five groups by cluster analysis. The results showed a high diversity in the studied genetic material and the accessions superior to the control cultivars in terms of the studied traits were identified which can be used in future breeding programs.