تحليل فرانظري ديرينه‌شناسي فوكو

بنيان هاي نظري فوكو، بارها با چرخش هاي قابل توجهي همراه بوده است. اما آنچه كه تقريبا همه‌ي شارحان فوكو بر سر آن اتفاق نظر دارند، تقسيم‌بندي دوگانه‌ي ديرينه‌شناسي- تبارشناسي كه به‌نوعي مكمل يكديگر به حساب مي‌آيند يا تقسيم‌بندي سه‌گانه‌ي ديرينه‌شناسي-تبارشناسي- اخلاق است. در اين نوشتار، ديرينه‌شناسي فوكو با رويكردي فرانظري و براساس يك مدل تلفيقي مورد بررسي و نقد قرار گرفته است.اين مدل ، منتخبي از منطق فرانظري ريتز مشتمل بر تحليل بروني-اجتماعي، دروني-اجتماعي، بروني-فكري و دروني فكري نظريه و برنامه پژوهش نظري چلبي مشتمل بر چهار عنصر تحليلي نظريه شامل لوازم ساخت نظريه، دامنه‌ي مدعيات نظري، كاركردهاي نظريه و ساخت نظري) است. نتايج تحليل فرانظري نشان مي دهد كه ديرينه‌شناسي، هرچند كمتر از تبارشناسي مورد توجه پژوهشگران قرار دارد؛ اما علاوه بر اينكه يك رويكرد نظري كارآمد براي پژوهش هاي تاريخي جامعه‌شناختي است و نگاهي متفاوت به جامعه، تاريخ، دانش و معرفت را ترسيم مي‌كند، رويكردي روش‌شناختي با دستورالعمل‌ها و قوانين مجزا و با ساختاري سيال و منعطف نيز هست كه مي‌تواند در پژوهش هاي تاريخي جامعه شناختي به طور موثري مورد استفاده قرار گرفته و بدانها پويائي ببخشد. از مهمترين نقدهاي وارده بر ديرينه‌شناسي مي‌توان به مغفول گذاشتن پيچيدگي‌هاي سياسي و تاريخي؛ ناكامي ديرينه‌شناسي دانش به‌عنوان سوژه‌ي جانشيني براي شناخت‌شناسي؛ خلاء فلسفي و امتناع از جستجوي منبعي معني‌دار كه بر اساس آن انسان بتواند تعين تاريخي پراكنده‌ي خودش را از درون آن بازيابد.

Foucault’s theoretical foundations have often undergone significant rotations. Foucault’s commentators usually divide his scientific period into the duality of archeology-genealogy or the triad of archeology-genealogy-ethics. In this paper, Foucault’s archeology was analyzed through a meta-theoretical approach based on a combined model. This model is a selection of Ritzer’s meta-theoretical logic (including four external-social, internal-social, external-intellectual, and internal-intellectual approaches) and Chalabi’s conceptual package (including four analytical elements of theory including theory-building equipment, theoretical claims range, theoretical functions, and Theoretical construction). The results show that although archeology is less important to researchers than genealogy; however, in addition to being an efficient theoretical approach to historical, sociological research, it provides a different perspective on society, history, knowledge, and knowledge; It is also a methodological approach with separate guidelines and with a fluid and flexible structure that can be used effectively in dynamic sociological, historical research and make it dynamic. The most important criticisms of archaeology are the neglect of political and historical complexities, the failure of the archaeology of knowledge as the subject of succession to epistemology, and philosophical vacuum and refusal to search for a meaningful source for restoring the scattered historical determination of human