اثر كودهاي شيميايي و زيستي بر برخي صفات فيزيولوژي و عملكردي گياه كينوا (Chenopodium quinoa Willd.) تحت تنش خشكي در خاك شور

به‌منظور بررسي اثر كودهاي شيميايي و زيستي بر برخي ويژگي‌هاي فيزيولوژي، عملكرد و اجزاي عملكرد گياه كينواChenopodium) quinoa Willd.) تحت رژيـم‌هـاي كـم‌آبـي در خاك شور، آزمايشي به‌صورت اسپليت پلات فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال زراعي 1398-1397 در مزرعه‌اي واقع در منطقه‌ دستگرد اصفهان انجام شد. در اين آزمايش چهار سطح آبياري (100، 75، 50 و 25 درصد ظرفيت زراعي مزرعه) به‌عنوان عامل اصلي و چهار سطح كود زيستي (شاهد، نيتروكسين، بيوفسفر و تلفيق نيتروكسين و بيوفسفر) و دو سطح كود شيميايي (عدم كاربرد و كاربرد تلفيقي كودهاي شيميايي نيتروژن و فسفر) به‌عنوان عوامل فرعي مورد مطالعه قرارگرفت. ميانگين حجم آب مصرفي در تيمارهاي 100، 75، 50 و 25 درصد ظرفيت زراعي مزرعه به‌ترتيب 4204.1، 3427.2، 2665.6 و 2184.8 مترمكعب در هكتار بود. تيمارهاي كود شيميايي نيز بر اساس نتايج آزمون خاك و توصيه كودي توسط آزمايشگاه، به‌مقدار 250 كيلوگرم كود اوره و 75 كيلوگرم كود سوپر فسفات تريپل در هكتار اعمال شدند. نتايج نشان داد كه در تمامي تيمارهاي كودي، افزايش سطوح تنش خشكي موجب كاهش كليه‌ صفات اندازه‌گيري شده (شامل ميزان كلروفيل كل، شاخص سطح برگ، تعداد خوشه در مترمربع، تعداد دانه در خوشه وزن هزار دانه، عملكرد دانه و شاخص برداشت) در كينوا گرديد. با اين وجود، كليه صفات اندازه‌گيري شده تحت تيمار كاربرد كودهاي شيميايي در مقايسه با شرايط عدم كاربرد كودهاي شيميايي افزايش معني‌داري داشت. به‌نحوي كه بيشترين عملكرد دانه (2225.38 كيلوگرم در هكتار) و بالاترين درصد شاخص برداشت (41.12 درصد) كينوا در شرايط كاربرد كودهاي شيميايي و آبياري مطلوب (تيمار آبياري 100 درصد ظرفيت زراعي مزرعه) حاصل شد و شرايط تنش شديد خشكي (تيمار آبياري 25 درصد ظرفيت زراعي مزرعه)، عملكرد دانه و شاخص برداشت اين گياه را به‌ترتيب حدود 88 و 36 درصد نسبت به شرايط آبياري مطلوب با تيمار كودي مشابه (كاربرد كودهاي شيميايي) كاهش داد. از طرفي، در سطوح مختلف تنش، استفاده ‌هم‌زمان از كودهاي زيستي نيتروكسين و بيوفسفر بيشترين تأثير را بر تعديل اثرات تنش خشكي و افزايش معني‌دار كليه صفات مورد بررسي داشت. به‌طوري‌كه در شرايط تنش شديد خشكي و كاربرد كودهاي شيميايي، تيمار كاربرد تلفيقي كودهاي زيستي نيتروكسين و بيوفسفر ، ميزان كلروفيل، شاخص سطح برگ، تعداد دانه در خوشه و وزن هزار دانه كينوا را به‌ترتيب حدود 32، 35، 36 و 15 درصد نسبت به شرايط عدم كاربرد كودهاي زيستي در همان سطح خشكي افزايش داد. نتايج در مجموع نشان داد كه با وجود شوري خاك محل آزمايش، گياه كينوا حتي در سطح آبياري 25 درصد ظرفيت زراعي مزرعه (تنش شديد خشكي)، دوره‌ رشد خود را كامل كرده و بذر توليد كرد كه نشان‌دهنده مقاومت بالاي كينوا به شرايط تنش‌هاي شديد محيطي است.