نقد عقل محض زباني:خوانشي كانتي از كتاب تمهيداتي بر نظرية زبان

«تمهيدات يلمزلف» شرحي است از نظرية صوري و پيچيدة «تحليل بنيادي» كه ادعاي آن تبيين شناخت آدمي به طور كل در قالب يك نظام محاسباتي جامع است. مترجم فارسي از عهدة بزرگترين چالش در ترجمة اين اثر، يعني انتخاب برابرنهادهاي فارسي براي انبوه اصطلاحات تخصصي آن، به خوبي برآمده است؛ مسئلة اصلي در نقد محتوايي اثر اما ادعاي مترجم در پيش‌گفتار كتاب است كه تلويحاً نظرية «تحليل بنيادي» را نظريه‌اي داراي قابليت‌هاي بالقوه براي تبيين معرفت زباني در زبان‌شناسي امروز توصيف مي‌كند. در خوانشي از نظرية يلمزلف در ساية انگارة شناختي كانت، آشكار مي‌شود كه بنيادكردن «ضرورت پيشيني» بر «ساختار»، نقصان اساسي مشترك در بنيان نظري رويكرد‌هاي صورت‌گرا، از جمله نظرية «تحليل بنيادي» يلمزلف است و همين امر باعث شده كه نظرية يلمزلف نه‌تنها نتواند در تبيين «معرفتي خودبسنده» به توفيق برسد، بلكه به نقيض خود، يعني نظريه‌اي «متعالي» بدل شده، با خردگرايي پيوند خورده، و از چالش‌هاي پيش روي نظريه‌هاي عينيت‌گرا در امان نمانده است؛ از همين رو است كه «تحليل بنيادي» يلمزلف كماكان در ساية نظريه‌هاي مبتني بر واقع‌گرايي تجربي در رويكردهاي شناختي جديد به حاشيه رفته‌ و در آيندة زبان‌شناسي نيز احتمالاً جايگاهي استوار نخواهد داشت.

Prolegomena to a Theory of Language”, the main work of Louis Hjelmslev, is an account of his “Glossematics” which is a complex formal theory about the nature of linguistic knowledge and the structure of human understanding in general. The current paper starts with a brief evaluation of a newly released Persian translation of this work; the problem triggering a hermeneutic interpretation of Hjelmslev’s theory in the light of Kant’s “pure reason” in the second part of the current paper is a claim about the potentials of “Glossematics” to be revived as an operational theory of linguistic epistemology in the current mainstream of Linguistics. I have shown that, like any other structural theory of human understanding, basing the “necessity” of the formal propositions of “Glossematics” on the notion of “structure” is the theory’s Achilles heel making this initially intended “self-contained” theory change into a paradoxically “transcendental” epistemology. This transcendence in turn, puts Glossematics in the same boat with Nativist epistemological schools, which are all vulnerable to similar challenges. In conclusion, Hjelmslev’s theory of “Glossematics” is shown to be another “Objectivist” theory that is ruled out by the current findings in Cognitive Sciences.