بازنمايي دين در آثار سينماي ديني ايران: مطالعه تطبيقي آثار سينمايي اولين (1384) و دهمين دوره جشنواره فيلم كوتاه ديني رويش (1395)

مساله چيستي سينماي ديني، پاسخ‌هاي متعددي همچون سينماي اشراقي، عرفاني، معناگرا و سينما حقيقت داشته و تلاش‌هايي براي مطالعه سينماي ديني همچون ژانر، گونه و سبك انجام شده است. اما در اين مقاله به جاي ارائه تعاريف ساختاري و پايدار از سينماي ديني، رويكردي استقرايي در پيش گرفته شده تا فضاي مفهومي يا تلقي‌هاي اجتماعي و فرهنگي از سينماي ديني در متن فيلم‌ها ترسيم شود. لذا با مطالعه فيلم‌هاي راه يافته به جشنواره سينماي ديني رويش و بررسي تعداد 369 فيلم بر اساس روش‌شناسي تحليل محتوا، به اين پرسش پاسخ داده شده كه ظهور و تجلي دين در آثار اين جشنواره چگونه است؟ چه ابعاد و شاخص‌هايي از دين در آثار سينمايي اين جشنواره نمود دارد؟ همچنين با مطالعه تطبيقي اولين دوره جشنواره (1384) با دهمين دوره جشنواره رويش (1395)، تحولات فرهنگي و اجتماعي در سينماي ديني مورد مطالعه گرفته و به اين پرسش پرداخته شده كه نمودهاي ديني در فيلم‌ها چه تغييراتي داشته است؟ نتايج پژوهش نشان داد كه مواجهه ستايشگرانه سينماگران با دين جاي خود را به مواجهه‌اي پرسشگرانه و جستجوگرانه نسبت به دين داده است؛ همچنين بازنمايي مناسكي دين در سينما به طور چشم‌گيري كاهش داشته و نوعي سينماي دينيِ غيرمناسكي افزايش يافته است؛ همچنين مواجهه‌هاي سنتي و نوستالژيك در سينماي ديني كه بر معصوميت ذاتي (كودكانه، ساده‌دلي روستايي، طبيعت‌گرايي ناب) يا بازسازي و حفظ سنت‌ها (آيين‌هاي سنتي، مشاغل سنتي، بناهاي سنتي، هنرهاي سنتي) تاكيد دارد كاهش يافته و جاي خود را به سينماي تروماتيك و بحراني داده است.